گیلاس رقم عدلی

رقم جدید گیلاس عدلی زودرس با اندازه و کیفیت مطلوب

منشأ گیلاس غرب آسیا، شمال چین، افغانستان، ترکیه و ایران است. در بین محصولات باغبانی کشور، گیلاس به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب در اکثر مناطق توانسته است با تولید ۱۲ درصد از کل محصول جهان، جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص دهد. طبق آمار سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد در سال ۱۳۹۵، ایران با تولید ۲۲۰ هزار تن گیلاس، پس از کشورهای ترکیه و ایالات متحده آمریکا در مقام سوم تولید این محصول در جهان قرار دارد.

ارقام زودرس، به دلیل نوبرانه بودن آنها، ارزش اقتصادی بالایی دارند. به همین دلیل معرفی ارقام زودرس، یکی از اهداف برنامه های اصلاح گیلاس است.

رقم عدلی که در هفته سوم اردیبهشت آماده برداشت می شود، اولین رقم میوه گیلاس در منطقه شمال شرق کشور است که در فصل بهار وارد بازار میوه می شود و بدین لحاظ، تقاضای زیادی برای این محصول وجود دارد. 

اهمیت ارقام زودرس

ارقام زودرس، عمدتا به دلیل فصل رشد کوتاه دارای متوسط وزن کم و عملکردی ضعیف هستند، ولی با توجه به زودرس بودن با قیمت زیادی به فروش می رسند. در باغداری مدرن و امروزی، برای احداث باغ های جدید از این ارقام استفاده می شود. ارقام جدید باید دارای طعم و کیفیت خوبی باشند، در غیر این صورت مورد قبول مصرف کنندگان قرار نمی گیرند. آینده صنعت گیلاس ایران، بستگی کامل به اصلاح گیلاس و دستیابی به ارقام جدید با توجه به نیازهای مصرف کنندگان از طریق پروژه های اصلاحی دارد. در کشورهایی مانند ایران که از منابع ژنتیکی گیاهی غنی برخوردارند، از گزینش به عنوان یکی از روش های اصلاح درختان میوه برای دستیابی به ارقام و پایه های جدید استفاده می شود. در این روش از بین توده های گیاهی موجود، بسته به هدف اصلاحی، هرساله بهترین ژنوتیپ ها انتخاب می شود و پس از اندازه گیری های مختلف به عنوان رقم شناخته می شوند و مورد کشت و کار قرار می گیرند.

ویژگی های گیلاس رقم عدلی

زمان گل دهی 

نتایج تحقیقات درباره ارقام مختلف گیلاس نشان داد که شروع گل دهی رقم عدلی در فاصله زمانی دوازدهم تا هفدهم فروردین، آغاز (تا حدودی مشابه رقم پیش رس مشهد) و ۲ تا ۴ روز بعد از آغاز گل دهی، وارد مرحله تمام گل می شود. 

در گیلاس به دلیل مشکل خودناسازگاری و دگر ناسازگاری، داشتن هم پوشانی مناسب در زمان گرده افشانی برای عمل لقاح و تشکیل میوه اهمیت زیادی دارد. چون اگر ارقام گرده دهنده از هم زمانی گل دهی با ارقام گرده گیرنده برخوردار نباشند، مشکل لقاح و باروری و درنتیجه تشکیل نشدن میوه را به همراه دارند. از این لحاظ، رقم عدلی در کنار ارقام حاج یوسفی، استلا، پیش رس مشهد و بلامارکا قرار می گیرند که دارای همپوشانی گل دهی هستند. 

خود ناسازگاری 

رقم عدلی دارای خودناسازگاری شدید، عدم میوه دهی به هنگام خودگرده افشانی و تشکیل میوه به هنگام گرده افشانی آزاد است (شکل ۱). درصد تشکیل میوه در زمان گرده افشانی، گرده افشانی مصنوعی و گرده افشانی آزاد در نمودار ۱ آمده است. افزایش تشکیل میوه بعد از گرده افشانی آزاد بیانگر این واقعیت است که این رقم در تولید تجاری نیاز به دگر گرده افشانی (برای تشکیل میوه ایدئال، نیاز به رقم دیگری به عنوان گرده دهنده برای بارور کردن تخمک رقم مدنظر است) دارد.

با بررسی ارقام گرده زای موجود مشخص شد که اگر چه ارقام حاج یوسفی و استاد در شروع گل دهی با رقم عدلی متفاوت هستند، با توجه به طول دوره گل دهی و دوره گرده افشانی مؤثر می توانند به عنوان گرده زای مناسب استفاده شوند. نمودار ۲ اثر برخی ارقام گرده دهنده بر درصد تشکیل میوه رقم عدلی را نشان می دهد. 

ارزیابی حساسیت به عارضه دوقلوزایی میوه

عارضه دو قلوزایی یکی از صفات نامطلوب میوه گیلاس است که باعث کاهش خواص کیفی و بازار پسندی میوه می شود. نتایج ارزیابی میزان حساسیت برخی ارقام تجاری گیلاس کشور نشان داد این عارضه تحت تأثیر رقم قرار دارد، به طوری که بیشترین میزان این عارضه به ترتیب در ارقام دیررس ایتالیا، بینگ، شماره یک کرج، صورتی لواسان، قرمز رضائیه، سیاه شبستر و سیاه قزوین مشاهده شد. رقم عدلی، کمتر از یک درصد عارضه دوقلوزایی را نشان داد. جهت های جغرافیایی درخت نیز از نظر میزان حساسیت به این عارضه متفاوت بود، به گونه ای که بسته به رقم، در جهت جنوبی درخت این عارضه بیشتر مشاهده شد.

صفات ریخت شناسی

مقایسه تعدادی از صفات مورفولوژیک رقم عدلی با ارقام شاهد زودرس داخلی و خارجی در جدول 1، خصوصیات کلی رقم در جدول ۲، عادت میوه دهی (شکل ۲) و مقایسه تشکیل میوه رقم عدلی با یک رقم خارجی در شکل ۳ آمده است.

توصیه ترویجی

استفاده از ارقام زودرس درختان میوه به دلیل نوبرانه بودن آنها از ارزش اقتصادی بالایی برخوردار است. این ارقام اگر چه عمدتا به دلیل فصل رشد کوتاه متوسط وزن کمتر و عملکرد ضعیف تری دارند، ولی با توجه به زمان رسیدن زودهنگام قیمت زیادی دارند. رقم عدلی که در هفته سوم اردیبهشت آماده برداشت می شود، اولین رقم میوه گیلاس در منطقه شمال شرق کشور است که در فصل بهار وارد بازار میوه می شود و بدین لحاظ تقاضای زیادی برای این محصول وجود دارد. جایگزینی بخشی از ارقام قدیمی گیلاس با این رقم بسیار زودرس می تواند نقش مهمی در افزایش درآمد تولید کنندگان گیلاس در کشور داشته باشد. با توجه به زودرسی و سایر خصوصیات مطلوب رقم عدلی توسعه کشت آن برای مناطق کشت و تولید گیلاس در کشور توصیه می شود. در جدول ۳ توجیه اقتصادی گیلاس رقم عدلی ارائه شده است.

منبع: مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان رضوی

نوشته قبلی

برنج رقم آنام

نوشته بعدی

نقش ما در حفظ سلامت محیط زیست، انسان و سایر موجودات