مصارف متنوع درخت صنوبر

از ویژگی های چوب های مورد نظر برای تیرهای برق و مخابرات و چوب هایی که در ساختمان سازی به کار می روند، داشتن تنه صاف و بلند بدون شاخه و گره است. در بسیاری از نقاط ایران کاشت درخت صنوبر بدین منظور و به ویژه قبل از متداول شدن تیر آهن و بتون بسیار معمول و متداول بوده است.

در صورت تصمیم برای تولید چوب های تیری و ساختمانی به توصیه های زیر توجه کنید:

۱. از گونه هایی استفاده کنید که دارای تاج بسته و هرمی شکل باشند. این گونه معمولا فاقد شاخه های قطور است.

۲. شاخه های جوان را به موقع هرس کنید، زیرا در صورتی که شاخه های جوان به موقع هرس نشده و چوبی شوند قطع آن ها باعث باقی ماندن گره ها روی تنه و کاسته شدن از ارزش آن ها می شود. در بسیاری از مواقع صنوبرها را بسیار انبوه و اصطلاحا تنگ هم می کارند تا به صورت طبیعی هرس شوند که البته باید توجه داشت انبوه کاشتن صنوبرها باعث می شود تا درختان بلند و کشیده شوند، ولی باریک و ضعیف باقی بمانند.

۳. فعالیت آفات و امراض سبب وارد شدن خسارات به تنه درخت می شود و ارزش آن ها را شدیدا کاهش می دهد، بنابراین باید با انجام مراقبت های لازم به ویژه آبیاری مناسب و به موقع مانع از ضعیف شدن درختان و حمله آفات به آن ها شد.

۴. از میان گونه های ایرانی، تبریزی و کبوده های تاج بسته برای تولید چوب تیری و ساختمانی بسیار مناسب است.

تولید چوب قطور

تقریبا تمامی صنایعی که از چوب های قطور جنگلی استفاده می کنند، چوب های قطور صنوبر را نیز مورد استفاده قرار می دهند. چوب های صنوبر با قطر بیش از ۲۰ سانتی متر در صنایع کبریت سازی، صنایع روکش، تخته لایه، مبلمان و… کاربرد زیادی دارند. جهت تولید درختان قطوری که در صنایع کاربرد دارند، ملاحظات زیر را در نظر داشته باشید:

۱. گونه های مناسب را پس از مشورت با مروجان یا صنوبرکاران قدیمی انتخاب کنید زیرا برخی از گونه های صنوبر به علت شاخه دهی زیاد، داشتن تنه کج و معوج، کم بودن طول دوران رویش برای این منظور مناسب نیستند.

۲. درختان را در فواصل مناسب ( فواصل بیش از روش های دیگر است ) بکارید تا از حداکثر نور و مواد غذایی استفاده کنند و با یکدیگر رقابت شدید نداشته باشند.

۳. شاخه های روی تنه را به موقع هرس کنید زیرا باقی ماندن محل گره، ارزش این چوب ها را شدیدا کاهش می دهد.

۴. فعالیت آفت ها و امراض سبب وارد آمدن خسارت های زیادی به چوب می شود که رهایی از آن ها مراقبت های زیادی را طلب می کند.

کاشت صنوبر همراه با محصولات زراعی

در لا به لای درختان صنوبر ( به ویژه در سال های نخستین ) می توان به کاشت محصولات زراعی مثل گندم، جو ، یونجه، سیب زمینی، گوجه فرنگی، هندوانه، باقلا و… اقدام کرد. در مناطق شمالی کشور در فضای بین صنوبرهای جوان بیشتر کاشت باقلا و هندوانه رایج است. در حالی که در مناطق معتدله و سردسیری کاشت انواع محصولات زراعی رایج است. از میان محصولات گفته شده کاشت یونجه چند ساله رواج بیشتری دارد.

بدین ترتیب که همزمان با کاشت صنوبرها مبادرت به کاشت یونجه کرده، طی سال های متوالی اقدام به برداشت یونجه می کنند. البته طبیعی است که با گذشت چند سال صنوبرها هر روز بیشتر رشد کرده و سایه انداز آن ها میزان بازدهی محصول یونجه را کاهش می دهد. از طرف دیگر محصولات سال های چهارم به بعد یونجه هم با کاهش روبرو است. بدین ترتیب امکان برداشت یونجه از این عرصه در طی چند سال بدون نیاز به کاشت مجدد وجود دارد. از آنجا که ممکن است نیازهای خاک، آب و… دیگر گیاهان زراعی متفاوت از صنوبرها باشد، در انتخاب نوع محصول، نحوه کاشت و عملیات داشت به نکات زیر توجه کنید:

۱. سعی نمایید در محدوده اطراف نهال، کاشت زراعی صورت نگیرد. بسته به گسترش ریشه های محصول زراعی این مساحت را بین ۰.۵ تا ۱ متر از هر طرف نهال در نظر می گیرند.

۲. در مناطقی که نیاز به آبیاری وجود دارد مسیرهای آبیاری درختان و کت زراعی از همدیگر مجزا باشند.

۳. جهت جلوگیری از سایه انداز گسترده درختان بهتر است از صنوبرهایی با تاج کوچک و بسته استفاده کنید.

۴. با توجه به میزان بهره برداری بیشتر از زمین، در تامین نیازهای خاک از طریق افزودن انواع کودها و دیگر مواد مغذی به خاک دقت بیشتری داشته باشید.

۵. دقت شود محصول زراعی مزاحمتی برای درختان ایجاد نکند.

۶. بعضی از محصولات زراعی مانند یونجه و باقلا به غنی شدن خاک کمک می کنند به همین علت این گونه محصولات برای کاشت توام، بیشتر توصیه می شوند.

۷. محصولات زراعی دارای تحمل و مقاومت بیشتر نسبت به سایه را انتخاب کنید.

۸. محصولاتی چون یونجه چند ساله به سبب عدم نیاز به شخم هر ساله و کاشت مجدد کمترین آسیب را به عرصه وارد می کند که طبیعتا اولویت با کاشت چنین محصولاتی خواهد بود.

۹. در هنگام کاشت مجدد محصول در سال های بعد بایستی حداکثر مراقبت را داشته باشید تا به نهال ها آسیب وارد نشود.

۱۰. اگر در نظر است کشت زراعی مدت زمان زیادی همراه با صنوبرکاری باشد یا دائما در عرصه صنوبرکاری کاشت صورت پذیرد، بایستی فاصله صنوبرها بیشتر باشد و تا سر حد امکان از صنوبرهای تاج بسته استفاده شود تا سایه کمتری ایجاد کنند.

۱۱. صنوبرها را روی ردیف های مجزا بکارید. در این حالت فاصله صنوبرها را کمتر در نظر بگیرید تا تعداد بیشتری صنوبر در ردیف های مورد نظر کاشته شود.

۱۲. ردیف های صنوبر را در جهتی قرار دهید که سایه انداز کمتری ایجاد کند.

بادشکن اطراف مزارع

صنوبرکاری اطراف باغ ها و زمین های زراعی سبب کاهش سرعت باد و افزایش تولید محصولات باغی و زراعی می شود، به همین دلیل کاشت درختان صنوبر در مناطق فوق بسیار معمول است.

هنگام استفاده از صنوبرکاری به منظور بادشکن به نکات زیر توجه کنید:

۱. استفاده از صنوبرهای با تاج بسته این امکان را به شما می دهد که درختان بیشتری را در کنار هم بکارید که طبیعتا سایه انداز کمتری را هم ایجاد می کنند. گونه های تبریزی و کبوده های شیرازی به علت تاج بسته و کوچک مناسب هستند.

۲. صنوبرکاری های ردیفی را در مسیر بادهای غالب منطقه احداث کنید تا کمترین سایه انداز بر روی زمین زراعی یا باغ مجاور ایجاد شود.

۳. از آن جا که ریشه صنوبرهای حاشیه مسیرهای آبیاری به علت در دسترس بودن آب کمتر توسعه پیدا می کنند این خطر وجود دارد که باد یا بارش سنگی برف احتمال شکستن آن ها را بیشتر کند، بنابراین بهتر است پس از گذشت چند سال مسیر جوی را عوض کرده و به چند متر دورتر از پای درختان انتقال دهید. تا ریشه برای رسیدن به آب تحریک شود و با گسترش ریشه سطح اتکای درخت بیشتر شود البته فاصله فوق نبایستی به حدی باشد که آب در دسترس درخت قرار نگیرد.

۴. در صورت تمایل به کاشت چند ردیف از این گونه درختان می توانید آن ها را در ردیف های نامنظم و زیگزاگ بکارید تا مانع از نفوذ باد از لابلای درختان شوید.

۵. در صورتی که در منطقه شما بادهای سطحی و نزدیک به سطح زمین می وزد. می توانید لابلای صنوبرهای قد کشیده را با درختان کوتاه تری همچون نارون چتری و اقاقیای پیوندی پوشش دهید تا مانع نفوذ باد از این بخش ها شوید.

تولید چوب های کم قطر

چوب های کم قطر صنوبر در تولید تخته فیبر، نئوپان و کاغذ مصارف زیادی دارد. این چوب ها را به مقدار فراوان و در عرض چند سال ( دو تا پنج سال ) می توان تولید کرد. روش کار به این ترتیب است که قلمه صنوبرها را در فاصله ۰.۵*۱ یا ۱.۵*۱ از همدیگر می کارند. در پایان سال اول نهال ها را کف بر می کنند تا از کنده های آن ها تعدادی جست رشد کند. جست های فوق در عرض ۲ تا ۵ سال به خوبی رشد کرده و مقدار زیادی چوب تولید می کند. این گونه پس از هر بار قطع شدن مجددا از محل کنده ها جست های جدیدی پدید می آورد و بدین ترتیب تولید ادامه می یابد. مزایای این روش، تولید مقدار زیاد چوب در زمان کوتاه و عدم نیاز به کاشت مجدد پس از بهره برداری و همچنین دسترسی سریع تر صنوبر کار به درآمد مناسب است. این روش به زمین مناسب، خاک غنی، آبیاری مرتب، تقویت و کوددهی خاک نیاز دارد. تعدادی از درختان صنوبر خارجی اگر به این ترتیب کاشته شوند تولید بسیار بالایی خواهند داشت که می توان با مراجعه به مروجان و مراکز تحقیقاتی این درختان را تهیه کرد.

خوراک دام

روستاییان معمولا شاخ و برگ درختان جوان صنوبر را به منظور خوراک دام قطع می نمایند یا دام ها را در بیشه زارهای صنوبر رها می کنند تا از شاخ و برگ های نزدیک سطح زمین تغذیه کنند که این امر در مناطق و بیشه زارهای پِده در حاشیه کارون، دز، کرخه و… بسیار رایج است. تحقیقات انجام شده نیز نشان داده است که شاخه های جوان و همچنین برگ بسیاری از گونه های صنوبر از ارزش غذایی بسیار خوبی برای دام ها برخوردارند و کیفیت غذایی آن ها حتی از یونجه بهتر است.

از طرف دیگر می توان در حاشیه رودخانه ها و اراضی سنگلاخی و سیل گیر که امکان کشت های زراعی و باغی وجود ندارد اقدام به نهالکاری صنوبر نمود و شاخ و برگ های جوان را به مصرف دام رساند. برای این منظور می توانید در این زمین ها و به فواصل نامنظم اقدام به کاشت نهال یا قلمه کنید و پس از یک سال آن ها را کف بر نمایید، سپس جست های حاصل از کنده کف بر شده را جهت تعلیف دام مورد استفاده قرار دهید. به غیر از قطع و جمع آوری جست ها و تعلیف دستی دام در فواصل زمانی مناسب می توان دام را در منطقه وارد کرد تا مستقیما چرا کنید. هنگام استفاده از صنوبر به منظور خوراک دام به این نکات توجه کنید:

۱. اجازه رشد بیش از حد و خشبی شدن به شاخه ها داده نشود تا همواره جست جوان و برگ های شاداب برای مصرف دام وجود داشته باشد.

۲. چرای بی رویه دام امکان رشد و توسعه به صنوبرها و ریشه آن ها را نمی دهد، بنابراین باید در دوره های زمانی و با فواصل مناسب اقدام به چرا یا قطع جست ها کنید.

۳. حتی در صورت وقوع سیلاب ها و تخریب صنوبرکاری معمولا پایه های باقیمانده مجددا جست داده و از این نظر مشکلی پیش نخواهد آمد.

۴. سیلاب های رودخانه ای و کود تولیدی توسط دام ها سبب تقویت خاک منطقه و رشد بیشتر جست می شود.

ایجاد فضای سبز

گونه های مختلف صنوبر دارای شکل ظاهری متفاوتی هستند. تعدادی دارای تاج کوچک و هرمی و تعدادی دیگر دارای تاج باز و گسترده هستند، رنگ و شکل برگ، آرایش شاخه ها و رنگ و شکل تنه در آن ها بسیار متفاوت و متنوع است که در عین حال ترکیب های زیبایی را پدید می آورند. از این نظر کاشت گونه های مختلف صنوبر می توانند در حاشیه خیابان ها و پارک ها مورد نظر قرار گیرد.