مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
محصول: گندم آبی | اقلیم: گرم و مرطوب ساحل خزر (شمال) | مناطق کشت: کلیه شهرستان هایی که در مناطق خزری استان های گلستان، مازندران و منطقه دشت مغان (اقلیم خزری) واقع گردیده اند.
عملیات تهیه زمین برای کشت گندم
اطلاعات مورد نیاز در مورد عملیات تهیه زمین برای کشت گندم در «کتاب توصیه های فنی و کاربردی برای خاک ورزی و کاشت گندم» که در «مجموعه جامع آموزش زراعت گندم و جو» موجود هست، در دسترس کشاورزان عزیز قرار داده شده است. در این کتاب روش ها و ماشین های گوناگون خاک ورزی و کاشت مورد استفاده در تولید گندم در مناطق مختلف کشور معرفی شده اند و مهمترین نکته های مربوط به عملیات ماشینی خاک ورزی و کاشت، نوع ماشین، رطوبت خاک، عمق خاک ورزی، سرعت پیشروی ماشین و عمق کاشت مناسب، براساس شرایط اقلیمی، تناوب زراعی و نوع خاک برای هر منطقه از کشور مشخص شده است.
همچنین دستورالعمل های کشت گندم که در سایر کتاب ها و فیلم های آموزشی این مجموعه ارزشمند قرار دارند، اطلاعات دقیق و مفصلی را در مورد روش های خاک ورزی در هر منطقه در دسترس کشاورزان قرار داده است.
به طور کلی برای افزایش بهره وری آب، خاک و دیگر نهاده ها و کاهش هزینه های تولید، پیشنهاد می شود از شخم برگردان خودداری شود و حداقل ۳۰ درصد بقایای گیاهی غیر مزاحم در سطح خاک نگهداری شوند. برای کاهش مصرف آب و سوخت، کاهش هزینه های تولید، کاهش فشردگی خاک و افزایش حاصلخیزی خاک، بسته به نوع ماشین و تجهیزات در دسترس، تهیه بستر کاشت ترجیحا و به ترتیب اولویت به یکی از روش های کاملا حفاظتی یا بی خاکورزی (کاشت مستقیم)، خاک ورزی حفاظتی (با چیزل پکر، خاک ورز مرکب یا گاوآهن قلمی) و کم خاک ورزی (با دیسک یا رتیواتور) انجام شود.
برای آشنایی بیشتر با این ماشین آلات، «مجموعه آموزشی ادوات و ماشین آلات کشاورزی» را دانلود کنید.
اگر مزرعه علف هرز زیادی دارد در صورت وجود فرصت کافی ابتدا مزرعه با علفکش سمپاشی شود و پس از اثرگذاری سم بر علف ها، عملیات خاک ورزی انجام شود.
در هر دو روش کشت حفاظتی و مرسوم هموار کردن زمین قبل از کاشت نقش بسیار زیادی در کاهش مقدار مصرف و افزایش بهره وری آب، کود و بذر دارد. اگر ناهمواری کم و شیب کلی مزرعه مناسب باشد، ماله یا لولر معمولی کافی است، اما اگر ناهمواری زمین زیاد و شیب آن نامناسب و نایکنواخت باشد، انجام تسطیح لیرزی ضروری است.
رقم یا ارقام مناسب زراعت گندم
آراز (متحمل به خشکی)، آرمان، تیرگان، کلاته، تکتاز (متحمل به خشکی و مناسب برای کشت های تاخیری) و احسان .
میزان بذر و الزامات آن (ضدعفونی/عمق کاشت/ بذرمال و…)
عمق کاشت
بطور معمول تا عمق 3-3 سانتیمتری کشت شود. بهترین روش کاشت، کشت ردیفی است که با ردیف کارهای مربوطه انجام می شود. در روش سانتریفیوژ و دست پاش بترتیب بذر بیشتری برای کاشت می باید مصرف شود. در صورت امکان و مساعد بودن از روش کاشت جوی و پشته در اراضی که احتمال غرقابی شدن هست، استفاده گردد.
میزان و نوع بذر مصرف و تراکم بوته
میزان بذر مصرفی بسته به زمان کشت و نوع رقم متفاوت است. در شرایط معمول مقدار ۱۴۰ تا ۱۸۰ کیلوگرم در هکتار با ردیفکار برای کاشت مناسب است که برای ارقامی که پابلندتر هستند این میزان به ۱۳۵ کیلوگرم در هکتار کاهش می یابد. به ازای هر روز تاخیر در کاشت از مقدار ۱۰۰۰-۷۰۰ گرم بذر، بر میزان بذر مصرفی افزوده می شود. بدیهی است که بیست کیلوگرم بر مقدار بذر برای کاشت با سانتریفیوژ افزوده می شود.
برای از بین بردن عوامل بیماریزایی که داخل بذر یا در سطح بذر مستقر بوده یا توسط بذر حمل می شود و یا برای حفاظت بذر در زمان جوانه زدن و گیاهچه ای از آلودگی های مستقر در خاک از سموم کاربوکسین تیرام، تبوکونازول، دیفنوکونازول، کاربندازیم، دیفنوکونازول + سایپروکونازول استفاده می شود.
آرایش کاشت و تراکم کشت
کشت بصورت ردیفی و با توجه به وزن هزاردانه با تراکم ۴۰۰-۳۵۰ دانه در مترمربع
تاریخ کاشت گندم (بازه زمانی مناسب)
در استان گلستان اول تا پایان آذر ماه – منطقه دشت مازندران و دشت مغان این زمان در یک دوره ۲۰ آبان ماه تا ۳۰ آذرماه و در منطقه کوهپایه ای استان مازندران و گلستان در یک دوره ۲۰ مهرماه تا اواخر آبان ماه انجام می شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره 0 تا 100 کشت گندم مجموعه جامع زراعت گندم را دانلود کنید.
مدیریت کاشت (نوع ماشین و تنظیمات آنها)
کاشت گندم با ماشین های خطی کار و کمبینات به جای بذرپاشی باعث کاهش مصرف بذر، یکنواختی پوشش مزرعه و افزایش عملکرد محصول می شود. برای کاهش مقدار مصرف و افزایش بهره وری کودهای شیمیایی بهتر است به جای پخش سراسری کود پایه قبل از کاشت، از کارنده های مجهز به واحدهای کودکار استفاده شود.
قبل از شروع به کاشت گندم لازم است موارد زیر رعایت شود:
- انتخاب نوع ماشین کارنده مناسب برای شرایط مزرعه
- اطمینان از دسترسی به کارنده انتخاب شده در زمان مناسب و به تعداد کافی تا کاشت مزارع در محدوده تاریخ کاشت پیشنهاد شده انجام شود.
- بررسی کارنده از نظر سلامت اجزای آن
انجام کالیبراسیون ماشین کارنده طبق دفترچه راهنمای آن (برای اطمینان از ریزش و کاشت مقدار روی بذر مورد نظر) برای کاشت گندم بهتر است از روش جوی پشته ای و ترجیحا از روش کشت پشته های بلند با خطی کارهای ویژه آن استفاده شود. این نوع کارنده، بویژه برای مزارعی که با خطر ماندایی روبرو هستند بسیار مناسب است.
برای افزایش بهره وری آب خاک و دیگر نهاده ها و کاهش هزینه های تولید، بهتر است ترجیحاً از روش کاشت مستقیم (بی خاکورزی) استفاده شود.
در طول مدت کار ماشین کارنده در مزرعه، هر از گاهی با بیلچه کوچک یا انگشت خاک خطوط کاشته شده در عرض عبور ماشین کنار زده شود تا از ریختن بذر در خاک مطمئن شوید. گیر گردن هر یک واحد کارنده در ماشین خطی کار به معنای نکاشت و از دست دادن محصول حدود ۵ درصد از مزرعه است.
آفات، بیماری ها و علف های هرز (و نحوه مدیریت کنترل)
بیماری های مهم گندم در اقلیم شمال
از بیماری های مهم، بیماری زنگ زرد و زنگ قهوه ای، فوزاریوم سنبله، سفیدک پودری، سپتوریز برگی و بیماری لکه خرمایی می باشد که در درجه اول استفاده از ارقام مقاوم توصیه می شود و در صورت لزوم استفاده از قارچکش مناسب، توصیه می شود.
از جمله قارچ کش های آزمایش شده در مبارزه با زنگ ها: اینوور، رکس دو، فالکن، آمیستار اکسترا، آلتو، فولیکور، ایمپکت، آرتئا و تیلت و زمان سم پاشی: به محض مشاهده اولین علائم بیماری در مزرعه می باشد. بهترین و موثرترین زمان سمپاشی برای فوزاریوم سنبله در مرحله شروع گلدهی با سموم فالکن، رکس دو، آلتوکمبی و لیانگدی است و سمپاشی بعد از ظهور علائم فایده ای ندارد.
جهت مبارزه با علف های هرز باریک برگ ها و پهن برگ ها در صورتی که مقاومت گونه های مختلف علف های هرز باریک برگ به علف کش های بازدارنده Accase محرز شده باشد از سموم دو منظوره آتلانتیس به مقدار 1.5 لیتر و اوتللو بمقدار 1.6 لیتر در هکتار استفاده می شود. در صورتی که مقاومت گونه های مختلف علف های هرز باریک برگ به علف کشهای بازدارنده Accase وجود نداشته باشد برای کنترل گونه های باریک برگ از علف کش اکسیال به میزان 1.2 لیتر در هکتار و برای کنترل گونه های پهن برگ از علف کشهای توفوردی + ام سی پی آ به میزان 1.5 لیتر در هکتار، یا بوکتریل یونیورسال به میزان 1.5 لیتر در هکتار، یا بازاگران دی پی به میزان 2.5 لیتر در هکتار و یا فلورکسی پیر به میزان ۲ لیتر در هکتار استفاده می شود.
برنامه آبیاری (روش آبیاری، ماشین آبیاری، آبیاری اول، میزان و زمان آبیاری، آبشوئی و…)
حشرات زیان آور گندم در مزارع اقلیم بندرت مسبب خسارت اقتصادی می شوند. البته جمعیت برخی از آنها بصورت پراکنده و موردی افزایش یافته و نیاز به کنترل شیمیایی پیدا می کنند. مهمترین آفات گندم عبارتند از: سوسک سیاه گندم (با استفاده از دیازینون گرانول ٪۵ به میزان ۳۰-۴۰ گیلوگرم در هکتار)، سوسک برگخوار غلات (با دز پایین حشره کش های فسفره)، شته های گندم (با استفاده از شته کش های رایج).
با توجه به شرایط بارندگی در برخی از مناطق اقلیم شمال آبیاری صورت نمی گیرد، ولی در برخی مناطق مانند شمال استان گلستان و جنوب استان مازندران و دشت مغان در صورت نیاز اولویت آبیاری بدین شرح می باشد:
- با امکان یکبار آبیاری (آبیاری قبل یا بلافاصله بعد از کاشت)؛
- دو بار (آبیاری زمان کاشت + آبیاری زمان گلدهی) (اواخر فروردین)؛
- سه بار (آبیاری زمان کاشت + آبیاری زمان نزدیک شروع گلدهی (دهه دوم فروردین) + شروع پر شدن دانه (دهه دوم اردیبهشت)؛
- و چهار بار آبیاری (آبیاری زمان کاشت + آبیاری زمان ساقه رفتن (اوایل اسفند ماه) + آبیاری زمان خوشه دهی (اواسط فروردین) + آبیاری زمان گلدهی (اواخر فروردین) + شروع پر شدن دانه (اواسط اردیبهشت)؛
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره اصول و روش های نوین آبیاری ، مجموعه جامع آموزش آبیاری مزارع و باغات را دانلود کنید.
برنامه تغذیه گیاهی (کود پایه / سرک / محلول پاشی / تزریق سیستم و…) شامل نوع کود، میزان، منبع و نحوه مصرف
برای ارائه توصیه کودی ابتدا باید پتانسیل تولید مزرعه مشخص شود. سپس با توجه به پارامترهایی همچون تعداد آب آبیاری، شوری آب، درصد کربنات کلسیم و بافت خاک، میزان کود مورد نیاز محاسبه می شود ولی بطور کلی در صورت عدم دسترسی به نتیجه آزمون خاک می توان نسبت به مصرف ۱۵۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم اوره در هکتار (در دو نوبت هنگام کاشت و به صورت سرک) اقدام کرد.
چهار منبع کودی ازته که بطور معمول استفاده می شوند عبارتند از: اوره، سولفات آمونیوم، نیترات آمونیوم، همچنین جهت مصرف فسفر بمقدار ۷۵ تا ۱۲۵ کیلوگرم کود فسفره از منبع سوپرفسفات تریپل و منو آمونیوم فسفات و دی آمونیوم فسفات بصورت پایه اقدام نمود. برای مصرف پتاس بمقدار ۵۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم بصورت پایه از منبع سولفات پتاسیم استفاده می شود.
برای کاهش مقدار مصرف و افزایش بهره وری کودهای شیمیایی، بهتر است به جای پخش سراسری کود پایه با سانتریفیوژ، از کارنده های مجهز به واحدهای کودکار استفاده شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره اصول و روش های نوین کوددهی ، مجموعه جامع آموزش کوددهی و تغذیه گیاهی را دانلود کنید.
زمان برداشت گندم و الزامات آن
مزرعه گندم برای برداشت با کمباین هنگامی آماده است که رطوبت دانه ها بین ۱۲ تا ۱۴ درصد باشد (کمتر از ۱۰ درصد نباشد). در این زمان، تمامی بوته ها و سنبله ها کاملاً زرد شده و معمولا دانه ها با فشار ناخن شکسته و نصف نمی شوند، اما می توان آنها را با دندان نصف کرد.
انتخاب و بکارگیری کمباین های جدید و سالم و راننده کمباین حرفه ای می تواند تلفات گندم را کاهش دهد.
بهتر است برداشت مزرعه در ساعاتی انجام شود که رطوبت نسبی هوا زیاد نباشد. اگر رطوبت نسبی زیاد باشد (صبح زود، غروب و شب) ممکن است شبنم بر روی محصول نشسته و تلفات برداشت در عقب کمباین را زیاد کند.
انجام تنظیمات لازم در کمباین قبل از شروع به کار براساس شرایط هر مزرعه از نظر رطوبت دانه و هوا، تراکم محصول، ناهمواری مزرعه و…) و در حین برداشت می تواند تلفات برداشت محصول را کاهش دهد. تلفات دانه قابل قبول در برداشت با کمباین ۱ تا ۲ درصد است.
لازم است کشاورزان با بررسی مسیر برداشت شده توسط کمباین و لابلای بقایای پشت کمباینی در مزرعه بر مقدار تلفات گندم توسط کمباین نظارت کنند. همچنین با بازدید از مخزن دانه کمباین وجود ناخالصی (کاه و کلش، بذر علف های هرز، خاک و سنگریزه) در مخزن را بررسی کنند. در صورت بالا بودن تلفات دانه در مزرعه و و وجود ناخالصی زیاد در مخزن از راننده کمباین بخواهند تنظیمات لازم را انجام دهد.
سایر نکات کلیدی مهم و اثرگذار
رعایت آیش و تناوب در هر محصولی از جمله گندم بسیار ضروریست، عدم رعایت این مهم علاوه کاهش محصول موجب خسارت بیشتر علف های هرز، آفات و بیماری ها می گردد. تناوب زراعی با گیاهان غیر میزبان (کلزا – باقلا و…)، از بین بردن گندم های خودرو و علف های هرز گرامینه در زمان تناوب، اصلاح خاک و تغذیه مناسب (استفاده از عناصر ریز مغذی منگنز و روی همراه با سایر کودها) برای حصول حداکثر عملکرد توصیه می شود.
