شپشک قهوه ای مرکبات را بشناسیم

شپشک قهوه ای مرکبات اولین بار در سال ۱۳۱۰ در باغ های مرکبات ساری دیده شد و احتمالاً از آنجا به سایر نواحی شمالی گسترش پیدا کرده است. این حشره، از آفات مهم مرکبات در ایران است. علاوه بر انواع مرکبات به عده زیادی از گیاهان همیشه سبز از جمله چای ، شمشاد، نخل، برگ نو و حتی توت نیز خسارت وارد می کند.

اما از اوایل دهه ۱۳۷۰ جمعیت آن به تدریج کاهش پیدا کرد و همزمان آفت بالشک مرکبات به عنوان آفت درجه اول جایگزین آن گردید. از سال ۱۳۸۷ جمعیت شپشک قهوه ای مرکبات مجدداً افزایش یافته و در بعضی از مناطق حالت ظغیانی پیدا کرده است.

مشخصات ظاهری شپشک قهوه ای مرکبات

شپشک قهوه ای مرکبات از خانواده حشرات سپردار است. بدن حشره در زیر سپر قرار دارد. رنگ سپر قهوه ای و در حاشیه خاکستری به نظر می رسد. بدن حشره ماده کامل زرد رنگ و گلابی شکل است.

تخم ها نارنجی رنگ، کشیده و به طور مجتمع در زیر سپر حشره ماده دیده می شوند. پوره ها زرد روشن، پولک مانند و بیضی کشیده هستند و دارای شاخک و سه جفت پا می باشند.

پوره های سن دوم ماده کروی شکل و پس از یک بار دیگر پوست اندازی به حشرات ماده کامل تبدیل می شوند. پوره های سن دوم نر بیضی شکل و کوچک هستند. سپر پوره ها تیره تر می باشند. پوره های نر پس از پوست اندازی به حشرات بالدار تبدیل شده و دارای یک جفت بال می باشند.

زیست شناسی شپشک قهوه ای

هر حشره ماده تا دویست تخم می گذارد. دوره انکوباسیون تخم نسبتاً کوتاه و حدود یک تا دو روز طول می کشد. پوره ها پس از خروج از تخم در جستجوی محل مناسب برای تغذیه در سطح برگ و میوه حرکت می کنند و در اولین فرصت خرطوم خود را در نسج گیاه فرو کرده و برای همیشه ثابت می مانند.

پوره ها در این مرحله توسط جریان هوا و با چسبیدن به بدن پرندگان و احیاناً حشرات گرده افشان بر روی درختان دیگر انتقال پیدا می کنند. همچنین میوه های آلوده، پیوندک و نهال های مرکبات نیز در انتشار این آفت اثر قابل توجهی دارند.

پوره ها پس از ثابت شدن در روی برگ و میوه مواد مومی ترشح می کنند که سطح خارجی بدن را می پوشاند و تشکیل سپر کروی شکل را می دهد و موجب محافظت بدن حشره می شود. پوره های سن اول پس از پوست اندازی به پوره های سن دوم تبدیل می شوند.

پوره های سن دوم ماده یک بار دیگر پوست اندازی کرده و به حشرات ماده کامل تبدیل می شوند. پوره های سن دوم نر پس از دو بار پوست اندازی به حشرات بالدار تبدیل می شوند.

این آفت زمستان را به صورت پوره های سن اول، دوم، ماده های کامل و نر به سر می برد ولی بیشترین حالت زمستان گذران آفت پوره های سن دوم می باشد. در شرایط آب و هوایی شمال کشور این آفت ۵۰-۴۰ روز یک نسل ایجاد می کند و ۴-۳ نسل در سال دارد.

نحوه خسارت شپشک قهوه ای مرکبات

سپردار قهوه ای مرکبات بیشتر روی برگ و میوه درختان مرکبات تغذیه می کند و به ندرت روی سرشاخه ها و تنه نیز دیده می شود. این آفت قطعات دهانی خود را که به صورت سوزن های باریک و بلندی در آمده در نسج گیاه فرو کرده و از شیره گیاهی تغذیه می کند. تغذیه آنها موجب زردی، ریزش برگ و میوه و خشکیدگی سرشاخه های درختان می شود. بیشترین خسارت این آفت مربوط به نسل های دوم و سوم می باشد.

تغییرات فصلی جمعیت آفت ها

اولین پوره های متحرک حاصل از نسل زمستان گذران آفت در اوایل خرداد ماه مشاهده می شوند که بسته به شرایط آب و هوایی در اواخر خرداد ماه و اوایل تیر ماه جمعیت ان به اوج خود می رسد پس از طی مراحل رشدی ماده های کامل در دهه سوم تیر ماه شروع به زاد و ولد می نمایند و نسل دوم آفت شروع می شود که در نیمه مرداد ماه جمعیت پوره ها متحرک به اوج می رسد.

نسل سوم آفت از نیمه شهریور ماه آغاز و در نیمه مهر اوج جمعیت پوره های آفت مشاهده می گردد. بدین ترتیب شپشک قهوه ای مرکبات از اول خرداد لغایت مهر ماه دارای سه نسل می باشد.

تعدادی از ماده های کامل نسل سوم نیز قادر به پوره زایی بوده و نسل چهارمی را ایجاد می نمایند که اگر چه با جمعیت بسیار کم هستند ولی تا آذر ماه تعدادی پوره متحرک مشاهده می شوند.

کنترل آفت شپشک قهوه ای مرکبات

در این بخش به روش های کنترل و مبارزه با این آفت در فصل های مختلف سال پرداخته شده و نام و میزان مصرف سموم مورد نیاز برای مبارزه با این آفت نیز ذکر شده است:

همانطور که گفته شد، بدن این حشره در زیر سپر قرار دارد و آن را در برابر شرایط نامساعد و سموم شیمیایی محافظت می کند. بنابراین مناسب ترین زمان مبارزه شیمیایی با این آفت وقتی است که این سپر تشکیل نشده باشد و یا حداکثر در مرحله اول سن پورگی باشد که سپر آن به طور کامل تشکیل نشده و ضعیف است.

برای تعیین زمان کنترل آفت لازم است نمونه برداری هفتگی برگ درختان از اواخر اردیبهشت ماه صورت گرفته و انها را در زیر بینوکولر یا یک ذره بین دستی با بزرگنمایی ۱۰ تا ۱۴ برابر بازدید نمود. و وقتی که بیش از ۶۰ درصد جمعیت آفت مربوط به پوره های متحرک و پوره های سن اول آفت روی برگ های درختان باشد زمان مبارزه شیمیایی است.

معمولاً این زمان بسته به شرایط آب و هوایی سالانه حدود نیمه دوم خرداد ماه تا نیمه اول تیر ماه متغیر است. ( غالباً زمان سمپاشی از طریق اطلاعیه کمیته پیش آگاهی مرکبات استان هر ساله اعلام می شود. )

برای کنترل شپشک قهوه ای مرکبات موارد ذیل توصیه می شود:

الف- مبارزه زمستانه

کاربرد روغن های امولسیون شونده ( ولک ) به نسبت ۱٫۵ درصد ( روغن ۱٫۵ لیتر به اضافه ۱۰۰ لیتر آب ) از اوایل تا اواخر اسفند ماه قبل از رشد جوانه ها تأثیر بسزایی در کنترل آفت دارد. در باغ هایی که تراکم جمعیت آفت بالا باشد می توان یکی از سموم فسفره با غلظت توصیه شده را به روغن اضافه نمود.

ب- مبارزه تابستانه

زمان مناسب سمپاشی به روش ذکر شده در بالا تعیین می شود. سمپاشی با استفاده از روغن امولسیون شونده ( ولک ) با غلظت یک لیتر در صد لیتر آب و یک سم فسفره با غلظت توصیه شده در کنترل آفت مؤثر است. سموم توصیه شده به همراه میزان مصرف در جدول ذیل آمده است.

نوشته قبلی

غذاهایی که گربه ها نباید بخورند

نوشته بعدی

آفات انباری و مشکلات ناشی از کنترل شیمیایی آنها