شناخت و بهره برداری سیستم های خرد آبیاری

در مناطق خشک و نیمه خشک جهان حدود ۸۰ درصد منابع آب تجدید پذیر در بخش کشاورزی مصرف می گردد. این میزان در ایران نزدیک به ۹۰ درصد است. میزان شاخص بهره وری مصرف آب در ایران از 0.94 تا 1.29 کیلوگرم بر متر مکعب متغیر و متوسط آن 1.07 کیلوگرم بر متر مکعب برآورد شده است. این ارقام نشان می دهد مقدار شاخص بهره وری مصرف آب در کشور از متوسط جهانی پایین تر است. در حال حاضر میزان متوسط راندمان آبیاری در ایران پایین و حدود ۴۳ درصد است.

با توجه به موارد بالا، رشد جمعیت، تغییر اقلیم و خشکسالی های اخیر و محدودیت منابع آبی، استفاده بهینه از منابع آبی برای تولید محصولات کشاورزی ضروری می باشد. یکی از روش های بهبود راندمان و بهره وری مصرف آب استفاده از سیستم های آبیاری تحت فشار نظیر آبیاری قطره ای است. در روش آبیاری قطره ای آب فقط در اختیار گیاه قرار گرفته و از آبیاری بخشی از زمین که فاقد گیاه است خودداری می شود.

از مزایای این روش می توان به کاهش تبخیر و بهبود راندمان آبیاری، بهبود کیفیت محصول، کاهش رشد علف های هرز، پوکی سطح خاک و ورود بیشتر هوا به داخل خاک، عدم نیاز به تسطیح و کاهش هزینه های کارگری اشاره نمود. در اکثر موارد آبیاری قطره ای نسبت به سایر روش های آبیاری باعث افزایش عملکرد محصول هم شده است. استفاده بهینه از این روش آبیاری مستلزم اطلاعات و آگاهی کافی بهره برداران از این نوع سیستم آبیاری است. لذا این مقاله به منظور ارتقاء دانش و آگاهی بهره برداران عزیز و دستیابی زارعین به پتانسیل این نوع سیستم در رابطه با راندمان آبیاری و بهره وری مصرف آب تهیه شده است.

تعریف آبیاری قطره ای

آبیاری قطره ای به تمام سیستم های آبیاری میکرو و یا خرد آبیاری گفته می شود. به طور خلاصه هر سیستمی که در زمان معین مقدار مشخصی آب را به گیاه برساند یا آن را در مکان مشخصی توزیع کند، خرد آبیاری نامیده می شود. به خرد آبیاری، آبیاری موضعی هم گفته می شود.

مزایای استفاده از آبیاری قطره ای

الف – در آبیاری قطره ای، آب کمتری مورد نیاز است چون فقط بخش کوچکی از سطح خاک خیس می شود، تبخیر کاهش یافته و راندمان آبیاری بهبود می یابد.

ب- در آبیاری قطره ای به دلیل مشخص و ثابت بودن مقدار رطوبت خاک میزان محصول افزایش می یابد (گیاه کمتر در معرض تغییرات رطوبت خاک قرار می گیرد).

ج- رشد علف های هرز کاهش می یابد.

د- ورود هوا به داخل خاک به دلیل پوکی سطح خاک بهتر انجام می شود.

ه- نیاز به تسطیح زمین نمی باشد.

و- هزینه های کارگری کاهش می یابد.

ز- خسارت ناشی از شوری آب به گیاه به دلایل زیر کاهش می یابد:

• با کاهش دور آبیاری محلول خاک رقیق نگه داشته می شود.
• نمک ها در خارج از محل رطوبتی از منطقه ریشه ها دور می شوند. (اما این موضوع مانع از آن نیست که مساله شوری در آبیاری نادیده گرفته شود.)

محدودیت های آبیاری قطره ای

الف – هزینه سرمایه گذاری اولیه در این سیستم زیاد است.

ب- قطره چکان ها نسبت به گرفتگی در مقابل مواد شیمیایی، بیولوژیکی با فیزیکی حساس می باشند. بنابراین استفاده از استخرهای ته نشینی و صافی ها برای جدا کردن ناخالصی های آب امری ضروری است، لذا حفاظت از این صافی ها باعث افزایش هزینه نگهداری سیستم می شود.

ج- در اراضی شیب دار امکان فرار و تخلیه آب از قطره چکان های واقع در انتهای لوله پس از خاتمه آبیاری وجود دارد. به عبارتی دیگر ممکن است مدتها پس از قطع آبیاری، خروج آب از قطره چکان های انتهایی وجود داشته باشد.

د- تجمع نمک در سطح خاک و اطراف محل آبیاری شده یکی دیگر از معایب سیستم آبیاری قطره ای است.

ر- این روش به مدیریت و نگهداری ویژه نیاز دارد.

الگوی خیس شدگی آب در خاک در آبیاری قطره ای

زمانی که آب به صورت جریانی آهسته به نقطه ای از خاک وارد می شود آب به سوی پایین و کناره ها کشیده می شود و در نتیجه خاک در جهات مختلف مرطوب می گردد. شکل تغییرات رطوبت در خاک به نوع خاک و سرعت تامین آب بستگی دارد. به عنوان مثال در یک خاک شنی، خلل و فرج و حفرات واقع در بین مواد ذرات خاکی بزرگی بوده و خاک سبک است. بنابراین شکل خیس شدگی در خاک شنی از عمق بیشتر و پهنای کمتر برخوردار است. ولی شکل خیس شدگی در خاک رسی به علت چسبندگی و سنگینی بیشتر دارای عمق کمتر و پهنای بیشتر است (شکل ۲).

انواع سیستم های آبیاری میکرو

آبیاری نبضی :

نوعی آبیاری میکرو است که در آنها قطره چکان ها یا آبپاش ها به طور دایم کار نمی کنند، بلکه هر کدام به مدت چند دقیقه با دبی نسبتا زیاد کار کرده و سپس متوقف می شوند. زمان توقف معمولا ۲ الى ۳ برابر زمان کار قطره چکان یا آبپاش است، بنابراین آب، امکان ذخیره شدن در خاک را پیدا می کند. دبی خروجی از قطره چکان ها در این سیستم ۴ یا ۱۰ برابر دبی در قطره چکان های معمولی است در این صورت خطر گرفتگی روزنه ها در آن کاهش می یابد.

مه آبیاری :

در آبیاری به روش مه پاشی پخش آب به صورت ذرات ریز توسط مه سازهایی مشابه با سمپاش ها انجام می شود. در مه آبیاری با افزایش رطوبت در محیط رشد گیاه، مقدار تعرق کم می شود و در نتیجه نیاز به آبیاری کاهش یافته و بدین ترتیب می توان زمان آبیاری را طولانی تر کرد. این نوع آبیاری بیشتر در گلخانه ها استفاده می شود (شکل 3).

آبیاری موضعی :

در آبیاری موضعی لوله های پلاستیکی روی زمین قرار گرفته و خروجی هایی با روزنه های نسبتا بزرگ ( قطر 1.5 تا ۲ میلی متر) به آن وصل می شود. در این نوع آبیاری، آب محل کوچکی از سطح مزرعه یا باغ را در اطراف ریشه گیاه خیس می کند.

آبیاری میکرو سطحی :

سیستمی است با تجهیزات هیدرولیکی شامل دستگاه های کنترل مرکزی، لوله اصلی، لوله نیمه اصلی، لوله های فرعی و خروجی ها که آب را به صورت قطره یا جریان پیوسته ای با دبی کم وارد سطح خاک می کند. به این سیستم ها آبیاری قطره چکانی یا دریپ هم گفته می شود. آبیاری میکرو سطحی برای گیاهانی که با فاصله کشت می شوند (مانند درختان) و گیاهان ردیفی مانند ذرت و سیب زمینی به کار برده می شود. (شکل ۴).

آبیاری میکرو زیر سطحی :

این روش را نباید با آبیاری زیرزمینی اشتباه گرفت. این روش مشابه آبیاری میکرو سطحی است، با این تفاوت که لوله فرعی و قطره چکان ها در زیر سطح خاک قرار می گیرند تا از خطر ناشی از رفت و آمد ماشین آلات و یا آفتاب زدگی محافظت شوند. عمق نصب لوله ها به نوع گیاه و خاک و دبی سیستم بستگی دارد. این عمق در مورد سبزیجات و گیاهان کم عمق حدود ۳۰ سانتی متر و در مورد درختان بیشتر است. در بین گیاهان زراعی، کاربرد آبیاری زیر سطحی در محصولی مانند یونجه به دلیل نیاز آبی بالا توصیه می شود. (شکل ۵).

آبیاری حبابی (بابلر) :

بابلر نوعی خروجی در آبیاری قطره ای است که بر روی یک پایه که به “پایه بابلر” مرسوم است در کنار درخت یا محل مورد نظر نصب می شود. بابلر، آب را به صورت چتری مانند و به قطر حدود ۶۰ سانتیمتر پخش می نماید و معمولا نیاز آبی یک درخت را به خوبی تأمین می کند. آبدهی نسبتا بالای بابلر باعث شده است تا از این وسیله در آبیاری نخلستان ها و باغات قدیمی استفاده شود و عملکرد خوبی هم تا الان داشته است.

در بابلر امکان گرفتگی در اثر املاح موجود در آب بسیار کاهش می یابد و در نتیجه هزینه نگهداری آن نسبت به سایر روش های آبیاری موضعی پایین تر است. بابلر در مناطقی که کیفیت آب نامطلوبی دارد می تواند مؤثر واقع شود. همچنین به دلیل حجم آب خروجی زیاد بابلر، مدت زمان مورد نیاز برای آبیاری کمتر از سایر قطره چکان هاست. از بابلر می توان هم زمان برای آبیاری چندین درخت و یا بوته استفاده نمود (شکل ۶).

آبفشانی :

در آبیاری به روش آبفشانی آب به صورت جت، مه و یا قطرات بسیار ریز آب (اسپری) از خروجی هایی که روی لوله نصب می شوند خارج و در به شکل دایره کامل و یا قطاعی از دایره پخش می شود. اخیرا از این روش برای آبیاری درختان میوه استفاده می شود. مزایای این سیستم این است که در آب های سنگین و یا دارای املاح بالا که قابلیت سیستم آبیاری قطره ای را کاهش می دهند، بدون گرفتگی میکروجت می توان استفاده کرد.

آبیاری قطره ای نواری (تیپ) :

نوار آبیاری تیپ از جنس پلی اتیلن می باشد و معمولا هر کلاف آن چند صد متر است. نوار تیپ بر خلاف لوله پلی اتیلن، به صورت مسطح و صاف می باشد. در واقع نوار تیپ دارای جنسی نرم و انعطاف پذیر است که هنگام ورود آب به آن پر می شود و پس از پایان آبیاری، مجددا نوار تیپ به صورت مسطح در می آید. ضخامت دیواره نوار تیپ بسیار نازک است و معمولا بین 0.1 تا 0.6 میلی متر می باشد.

تیپ های ضخیم تر معمولا برای آبیاری زیر سطحی استفاده می شوند. آب از طریق قطره چکان های روی نوار تیپ خارج می شود. فاصله بین قطره چکان ها معمولا بین ۱۰ تا ۶۰ سانتیمتر می باشد. در بعضی از انواع نوار آبیاری تیپ، قطره چکان در هنگام ساخت داخل لوله گذاشته می شود و در برخی دیگر پس از تولید لوله آبیاری، قطره چکان بر روی آن اصطلاحا دوخته می شود (شکل 8 و 9).

اجزای مختلف سیستم آبیاری قطره ای

یک سیستم آبیاری قطره ای از اجزاء مختلفی تشکیل شده است که باید هماهنگی و در ارتباط با یکدیگر کار کنند. عدم توجه به هر یک از اجزاء باعث عدم موفقیت در طرح می شود. لازم به ذکر است که سیستم آبیاری قطره ای می تواند متنوع بوده و یک سیستم ممکن است از تجهیزات و امکاناتی برخوردار باشد که در سیستم های دیگر مشاهده نخواهد شد. بعضی تجهیزاتی که در اکثر سیستم های آبیاری قطره ای وجود دارند عبارتند از:

1. موتور پمپ
2. ایستگاه کنترل مرکزی شامل: شیرآلات، فیلترها و صافی ها، دستگاه تزریق کود و مواد شیمیایی، کنتورهای اندازه گیری دبی و جریان آب
3. شبکه لوله ها شامل : لوله اصلی و نیمه اصلی، لوله های تقسیم آب و فرعی، لوله های لاترال
4. آب پخش کن ها شامل: قطره چکان ها، بابلرها، اسپری ها، مه پاش ها
5. سایر تجهیزات شامل: کشیرهای هوا، شیرهای خلاء شکن، شیرهای فشار شکن، اتصالات گوناگون دیگر

انواع آرایش قطره چکان بر روی زمین

آرایش مستقیم یک ردیفه :

در آرایش مستقیم یک ردیفه، برای هر ردیف کاشت یک ردیف لوله فرعی گذاشته می شود و قطره چکان ها با فواصل (معمولا مساوی) روی لوله های فرعی قرار می گیرند. حاصل این کار ایجاد یک نوار مرطوب (نسبتا همگن) در طول ردیف کشت خواهد بود. این روش آرایش یک آرایش ساده ای است که کار گذاری آن براحتی انجام می گیرد. می توان آن را به راحتی نصب و به سهولت جمع آوری نمود. به طور کلی این آرایش در کشت های ردیفی گیاهان یکساله که در آن نیاز به ایجاد نوار مرطوب در طول ردیف کشت است مناسب می باشد.

آرایش مستقیم دو ردیفه

این آرایش در باغات میوه قدیمی، مخصوصا زمانی که نوع درختان کشت شده دارای ریشه های توسعه یافته و پراکنده است توصیه می گردد. در این روش آرایش، از دو ردیف لوله فرعی و در دو طرف ردیف کاشت استفاده می شود.

آرایش قطره چکان های چند شاخه ای

در این آرایش برای هر ردیف از کاشت درختان فقط یک لوله فرعی بکار می رود ولی به جای استفاده از قطره چکان ساده (با یک خروجی آب) از قطره چکان با چند خروجی آب استفاده می شود. ممکن است برای هر درخت یک عدد قطره چکان که دارای 6 شاخه خروجی است به کار رود و با دو عدد قطره چکان با ۴ شاخه خروجی و یا سه عدد قطره چکان هر کدام با دو شاخه خروجی مورد استفاده قرار گیرد.

به هر حال تعداد قطره چکان ها و همچنین تعداد شاخه ها قابل تغییر می باشند. آرایش قطره چکان های چند شاخه ای در مقایسه با استقرار لوله فرعی دو ردیفه این آرایش ارزان تر می باشد ولی اشکال عمده آن ثابت کردن نقاط ریزش و مشکل بودن نصب، جمع آوری و نگهداری این نوع آرایش است.

شکل ۱۳: نمایی از قطره چکان چند شاخه ای

آرایش قطره چکان ها به صورت زیگزاک

در این نوع آرایش برای هر ردیف یک عدد لوله فرعی قرار داده می شود ولی در کنار درخت، لوله حلقه زده و به مسیر خود ادامه می دهد . قطره چکان ها معمولا فقط در اطراف درخت استقرار می یابد. این نوع استقرار به دلیل مشکلاتی که در نصب و همچنین جمع آوری و نگهداری لوله های فرعی ایجاد می نماید کمتر از سایر روش ها کاربرد دارد .

آرایش قطره چکان ها بصورت حلقه ای (لوپ)

در این نوع آرایش برای هر ردیف یک عدد لوله فرعی قرار داده می شود ولی در کنار درخت، یک انشعاب از لوله فرعی جدا و دور درخت حلقه می زنند و قطره چکان ها روی این انشعاب بسته به نوع درخت نصب می شوند.

مدیریت اسید شوئی در سیستم آبیاری قطره ای

اسید شوئی در سیستم های آبیاری به منظور شستشوی رسوبات تثبیت شده کاربرد دارد. این رسوبات درون لوله ها و قطره چکان ها ناشی از مواد شیمیایی محلول در آب آبیاری می باشد. که یا از آب آبیاری ناشی شده (به دلیل وجود آهک در آب) و یا به دلیل به کارگیری و تزریق کودهای محلول نامرغوب در آب آبیاری بوجود می آید.

نحوه اسید شویی

جهت اجرای موثر اسید شویی می بایست pH آب آبیاری با مخلوط اسید ۲ تا ۳ واحد پایین آورده شود. در این حالت آب آبیاری قادر خواهد بود ذرات رسوب درون قطره چکان ها و لوله ها را حل کرده و به بیرون هدایت کند. هنگام تزریق اسید دقت شود به ریشه های حساس گیاهان صدمه ای وارد نشود. در صورت رعایت موارد زیر میزان خسارت احتمالی به ریشه گیاهان به حداقل خواهد رسید.

الف- قبل از تزریق اسید، باید اول آبیاری نمود تا میزان آب موجود در خاک را به ظرفیت مزرعه رساند (در این حالت اسید به محض ورود به خاک، رقیق شده و میزان خسارت به حداقل می رسد).

ب- مدت تزریق اسید در لوله ها به دقت محاسبه شود.

ج- پس از تزریق اسید به لوله ها، سیستم به مدت حداقل ۱ ساعت به حالت خاموش درآید تا اسید به صورت کامل رسوبات را حل نماید. با انجام این عمل خاصیت اسیدیته محلول خروجی نیز کاهش می یابد.

د- پس از خروج اسید از سیستم، مجدد لوله ها برابر مدت تزریق اسید با آب خالی شستشو داده شود.

ذ- جهت اطمینان بیشتر از خروج اسید از محیط رشد ریشه بهتر است به مدت ۲ ساعت خاک زراعی تحت آبیاری قطره ای قرار گیرد.

توجه نمایید در هنگام کار با انواع اسید تمامی نکات ایمنی لازم در هنگام بکار گیری و تزریق آن را رعایت نموده و هنگام رقیق نمودن اسید همواره اسید را به آب اضافه نمایید. از آنجایی که برخی از فلزات مانند آهن در برابر اسید مقاوم نیستند بنابراین قبل از تزریق اسید به درون سیستم از جنس کلیه قطعات نصب شده بر روی سیستم خود آگاه شوید. لوازم ساخته شده از جنس پلی اتیلن و پی وی سی معمولا در برابر اسید مقاوم هستند.

انواع اسیدهای مناسب جهت شستشوی سیستم:

• الف- اسید هیدروکلریک
• ب- اسید سولفوریک
• ج- اسید فسفریک

محاسبه زمان تزریق اسید درون سیستم

جهت تزریق اسید درون سیستم می بایست اسید در درون کل سیستم نفوذ کرده و کل بخش های آن را از رسوب شستشو دهد. به همین دلیل باید اطلاعاتی نظیر فاصله محل تزریق تا دور ترین عضو سیستم (L) و حداقل سرعت حرکت آب درون لوله آبیاری (V) در اختیار باشد.

با داشتن اطلاعات فوق و با استفاده از فرمول زیر زمان لازم جهت تزریق اسید به درون سیستم را به نحوی که اثر حل کنندگی اسید در کل سیستم بروز کند بدست می آید:.

(T=(L/V

که در آن

L: فاصله دورترین قطره چکان تا محل تزریق

V: متوسط سرعت بر حسب متر بر ثانیه

T: زمان تزریق بر حسب ثانیه

بدین ترتیب با تزریق اسید در مدت زمان بدست آمده مطمئن خواهیم بود که اسید به تمام بخش سیستم راه یافته است.

نگهداری و بهره برداری از سیستم های آبیاری قطره ای

آبیاری طبق برنامه تنظیمی :

یک سیستم آبیاری قطره ای هر چند که بر اساس اصول صحیح طراحی و اجرا شده باشد، در صورتی که به هنگام بهره برداری از یک برنامه تنظیم شده برخوردار نباشد، بازدهی مطلوبی نیز نخواهد داشت. بدین منظور معمولا شیر فلکه هر قطعه آبیاری در روی نقشه طرح شماره گذاری شده و شماره شیر فلکه طبق زمان بندی بایستی با هم باز شوند و ساعت آبیاری در مواقع مختلف در روی جدولی درج می گردد. بایستی طبق این جدول تنظیمی شیر فلکه ها را باز و بسته نمود.

تمیز کردن فیلترها و تشریح کامل روش شستشوی انواع فیلترها در زمان مناسب

فیلتر سیکلون : در زیر هر سیکلون محفظه ای تعبیه گردیده است که محل تجمع ذرات معلقی است که به وسیله سیکلون از آب جدا شده اند. برای تمیز کردن سیکلون، دریچه سیکلون را باز نموده و محفظه مذکور را تخلیه نمود. در صورتی که این محفظه پر شود سیکلون قادر به جدا سازی ذرات از آب نخواهد بود. این امر فیلترهای شنی و توری را نیز کثیف خواهد کرد، ضمن اینکه چرخش ذرات شن در داخل سیکلون باعث سائیدگی دیواره داخلی آن نیز خواهد شد. زمان تمیز کردن فیلتر سیکلون به کدر بودن آب آبیاری بستگی دارد. هر قدر ناخالصی های جامد آب بیشتر باشد فیلترها بایستی زودتر تمیز شوند و هر قدر این ناخالصی ها کمتر باشد فیلترها دیرتر تمیز می شوند.

فیلتر شنی : برای تمیز کردن فیلتر شنی می توان با ایجاد جریان معکوس آب عمل شستشو را انجام داد. بدین ترتیب که آب را از قسمت خروجی فیلتر وارد کرده، تا فیلتر کاملا تمیز شود. لازم به ذکر است در صورتی که آب آبیاری مستقیما از چاه و یا مخزن سرپوشیده برداشت گردد، نیاز به استفاده از فیلتر شنی ضروری نیست.

فیلتر دیسکی : تمیز کردن فیلتر دیسکی با دو روش انجام می گیرد : روش اول شستشوی سریع، که با بستن شیر ورودی و با باز کردن شیر مخصوص شستشو انجام می گیرد. روش دوم شستشوی کامل، که با باز کردن فیلتر و شستشوی آن همراه است. در داخل فیلتر یک شبکه صافی وجود دارد که برای تمیز کردن آنها ابتدا درب فیلتر را باز کرده و سپس شیر تخلیه انتهایی را نیز باز نموده تا آب آن خارج شود، در نهایت شبکه صافی را خارج نموده و به آرامی با آب و با استفاده از برس مخصوص آن را شسته و تمیز می کنیم. زمان شستشوی سریع را می توان پس از هر دور آبیاری انجام داد.

فیلتر توری : در فیلترهای توری، سوراخ های ریز فیلتر ها در دراز مدت بسته می شوند بنابراین هر چند وقت یکبار باید آنها را تمیز نمود. قبل از شروع آبیاری باید شیر فلکه ای را که در قسمت پایین فیلتر قرار دارد باز کرده و آنقدر صبر نمود تا آب صاف از آن خارج شود و بعد از آن شروع به آبیاری نمود. در پایان هر فصل آبیاری باید هر دو توری را از دور استوانه داخلی مخزن به آرامی جدا نموده و با یک برس مویی و آب خالص آن را تمیز نموده و بعد از خشک کردن در جای مناسبی قرار داد تا در فصل آبیاری بعدی بتوان از آن استفاده نمود.

کنترل فشار در دستگاه کنترل مرکزی

از جمله وظایف اصلی بهره برداران سیستم های آبیاری تحت فشار، تامین فشار مناسب در دستگاه کنترل مرکزی است. یک سیستم آبیاری قطره ای هر چند بر اساس محاسبات دقیق هیدرولیکی طراحی و به نحو مطلوبی اجرا شده باشد، در صورتی که کار کرد آن با فشار پمپاژ مناسبی توام نباشد، بازده مطلوبی نخواهد داشت.

کنترل فشار در دستگاه کنترل مرکزی به وسیله فشارسنج هایی که بر روی آن نصب می گردد انجام می گیرد. این فشار سنج ها در قسمت های مختلف دستگاه کنترل مرکزی نصب هستند. قبل از شروع آبیاری کاربر سیستم بایستی شیر فلکه های مربوط به نوبت آبیاری مورد نظر را باز نماید. سپس لوله مکش پمپ را هوا گیری نموده، آنگاه پمپ را روشن نماید. در این هنگام کاربر سیستم می بایست تا ثابت ماندن فشار، در مرکز کنترل باقی بماند.

شستشوی لترال ها با باز کردن انتهای آنها

از جمله اقداماتی که در انتهای هر فصل آبیاری بایستی صورت گیرد، باز کردن انتهای لوله های لترال به منظور شستشوی آنها می باشد که این عمل به منظور از بین بردن رسوباتی است که احتمالا در طی آبیاری در انتهای لوله و یا در محل نصب قطره چکان ها تجمع کرده اند. در صورتی که کیفیت آب مناسب نباشد، این عمل را می توان دو یا چند بار در طی فصل آبیاری انجام داد.

کنترل دبی قطره چکان (قطره چکان انتهای خط) به منظور گرفتگی آنها

روش معمولی کنترل گرفتگی قطره چکان ها، کنترل دبی آنهاست. برای این منظور در یک قطعه آبیاری در چند نقطه، در محل ریزش آب از قطره چکان ها، ظرف هایی قرار داده می شود و در مدت معین (مثلا یک ساعت) حجم آب جمع شده اندازه گیری می شود. در صورتی که میانگین مقادیر اندازه گیری شده در فشار استاندارد کمتر از ریزش استاندارد قطره چکان باشد، قطره چکان دچار گرفتگی شده است، که با تعیین نوع رسوب، مقدار و نوع اسید مصرفی جهت شستشوی قطره چکانها مشخص می گردد.

نگهداری سیستم در زمستان

نگهداری و مراقبت از سیستم در زمستان از جمله مواردی است که در صورتی که به درستی رعایت گردد باعث افزایش طول عمر سیستم می شود و برای این منظور رعایت موارد زیر می تواند مفید واقع شود:

الف- در صورتی که در سیستم آبیاری قطره ای انتهای خطوط اصلی، غیر اصلی و فرعی بیرون از خاک قرار داده شده اند، انتهای آنها را باز کرده تا آب آنها تخلیه گردد.

ب- انتهای لوله های ۱۶ میلیمتری (لترال) را باز کرده تا آب آنها تخلیه گردد.

ج- در باغ های کوچک در صورت تمایل می توان لوله های ۱۶ میلیمتری را از روی زمین جمع کرده و با شروع فصل آبیاری آنها را پهن کرد.

د. آب موجود را در پمپ و لوله مکش آن را تخلیه کرده تا باعث یخ زدگی نگردد.

ر- سرویس کامل موتور پمپ نیز می تواند نواقص کوچک احتمالی را در آن برطرف نماید.

توصیه های کاربردی

• هنگام انتقال آب از محل منبع آب تا محل سیستم آبیاری بایستی تا حد ممکن از آلودگی آب به ذرات خاک یا مواد بیولوژیکی جلوگیری نمود. بنابراین در صورت امکان انتقال آب در این مسیر توسط لوله صورت گیرد.
• استخرهای ذخیره آب به خوبی نگهداری و در شروع فصل زراعی لایروبی و شستشو شوند و تا حد ممکن از رشد جلبک ها درون آنها جلوگیری به عمل آید.
• به تصفیه آب در سیستم کنترل مرکزی توجه خاص شود. به طوری که از صافی های مناسب به تعداد کافی استفاده شده و این صافی ها به طور مرتب بازبینی و شستشو شود. بدین منظور نصب فشارسنج هایی در سیستم کنترل مرکزی برای تعیین زمان مناسب شستشو لازم است.
• به شستشوی خطوط لوله و لترال ها توجه شود، شستشوی لترال ها حداقل یک بار در ماه بسیار مفید است.
• با استفاده از فشارسنج های موجود در سیستم و شیرهای تنظیم فشار بایستی فشار توصیه شده در سیستم تامین شود، چرا که فشار کم به تجمع رسوبات در خروجی ها و در نهایت گرفتگی آنها کمک می کند. در این راستا تعداد قطعاتی که هم زمان آبیاری می شوند نیز باید طوری انتخاب شود که فشار سیستم جوابگو باشد.
• با توجه به اینکه ایجاد رسوب در دماهای بالاتر، بیشتر صورت می گیرد لذا بهتر است آبیاری در شب انجام شود تا در کنترل گرفتگی مفید باشد، در مناطق گرم توصیه می شود در صورت امکان آبیاری در روز انجام نشود.
• در مناطقی که کیفیت آب مناسب نیست و خطر گرفتگی خروجی ها در حد بالایی وجود دارد بایستی از خروجی هایی استفاده نمود که حساسیت کمتری نسبت به گرفتگی دارند. خروجی های جبران کننده فشار و خود شستشو دهنده در این مناطق کارآیی بهتری خواهند داشت.

نویسندگان: علی قدمی فیروزآبادی، سید معین الدین رضوانی

نوشته قبلی

درباره شتر بیشتر بدانید

نوشته بعدی

مدیریت کنترل و مبارزه با پرندگان خسارت زای کلزا