مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
چغندر قند یکی از محصولات راهبردی با ارزش صنعتی، به خصوص در مناطقی چون استان های خراسان رضوی، آذربایجان غربی و فارس است. این محصول سهم عمده ای از تولید شکر را به خود اختصاص داده و بعد از گندم مهم ترین محصول زراعی است.
آفات متعددی تولید این محصول را تحت تأثیر قرار می دهد که شته ریشه چغندر قند یکی از آنهاست. این آفت که پیش از این از اهمیت زیادی برخوردار نبود، در حال حاضر در بسیاری از نقاط کشور مانند کرمانشاه، همدان، قزوین، اصفهان و لرستان یافت و روز به روز به سطح گسترش آن افزوده می شود.
مشخصات ظاهری شته ریشه چغندر قند
شته های بی بال :
پوره ها و بالغ های بی بال، به رنگ سفید متمایل به زرد تا خاکستری و اغلب پوشیده از گرد سفید مومی (شکل 1) با شاخک ها، سر، خرطوم، پاها و پنجه های قهوه ای روشن تا قهوه ای نسبتا تیره است.
شته های بالدار :
حشرات بالغ و پوره در قسمت سر و سینه کاملا تیره ولی انتهای بدن سفید متمایل به زرد تا خاکستری است.
اندازه حشرات بالغ در هر دو گروه به حدود دو میلی متر می رسد.
چگونگی خسارت شته ریشه چغندر قند
خسارت این آفت در سال های کم باران و خشک به مراتب بیشتر است. این آفت از شیره ریشه های فرعی و غده تغذیه می کند و به میزبان خسارت می زند. جمعیت کم این شته باعث پژمردگی و زردی گیاه می شود. اما آلودگی های شدید، با خشک شدن ریشه های فرعی همراه است و سبب قطع ارتباط غده با خاک، نرم شدن و پژمردگی غده ها می شود (شکل ۲). در این حالت، منطقه آلوده به راحتی در مزرعه قابل شناسایی است. اگر آلودگی از اول فصل ایجاد شود خسارت بسیار سنگین خواهد بود، در حالی که آلودگی شته در اواخر فصل تحمل پذیر است و کاهش عملکرد محسوس نخواهد بود.
زیست شناسی شته ریشه چغندرقند
شته ها به صورت کلنی هایی روی ریشه یا در توده هایی از موم در سطح خاک مجاور ریشه ها مشاهده می شوند (شکل 3). زمستان گذرانی معمولا به صورت ماده بالغ و پوره سنین مختلف روی ریشه چغندر قند و علفهای هرز سلمه تره و شیر تیغی است.
غده هایی که بعد از برداشت در مزرعه باقی مانده اند یا به صورت ناخواسته در اطراف مزرعه روییده اند و چغندرهایی که برای تولید بذر سال آینده در مزرعه نگهداری می شوند، از مهم ترین پناهگاه های زمستان گذرانی شته محسوب می شوند.
تولیدمثل شسته ها هم زمان با گسترش ریشه های چغندر قند افزایش می یابد. به طوری که بیشترین تراکم جمعیت آفت، روی غده ها در اواخر مرداد و شهریور ماه مشاهده می شود. در حالی که حداکثر تراکم شته های بالدار در مهر ماه دیده می شود.
راه های کنترل
مطالعات انجام شده نشان می دهد که این آفت می تواند سبب کاهش پنجاه درصدی مقدار محصول و پنج درصد کاهش عیار قند غده ها شود. بنابراین کاهش جمعیت این آفت در مزارع، دارای اهمیت است به منظور کنترل جمعیت آن، لازم است اقدام به کشت ارقام مقاوم چغندر کرد که از جمله راهکارهای مهم مدیریت این آفت در دنیاست. به عنوان مثال رقم پلی راو، نسبت به این آفت از تحمل خوبی برخوردار است و ارقام 61-S1 و F-20582 نسبت به شته ریشه، دارای مقاومت هستند. علاوه بر روش فوق، رعایت موارد زیر می تواند در مدیریت و کاهش خسارت آفت، مورد توجه قرار گیرد :
۱) تناوب زراعی، به ویژه با گندم، در کاهش جمعیت آفت مؤثر است (توجه شود که تناوب زراعی با یونجه به دلیل غنی بودن خاک از ازت، سبب تشدید آلودگی می شود).
۲) کنترل علف های هرز خانواده آفتابگردان (به خصوص شیر تیغی) و خانواده اسفناجیان (مانند: سلمه تره و اسفناج وحشی)، به ویژه برای کاهش جمعیت زمستان گذران در حاشیه مزارع و کم شدن آلودگی در سال بعد مؤثر است.
۳) آبیاری منظم و با فواصل زمانی نسبتا کمتر (بر اساس نیاز رطوبتی) در کاهش حساسیت گیاه به این آفت مؤثر است.
4) شخم پاییزه پس از برداشت نیز در کاهش جمعیت زمستان – گذران مؤثر است.
۵) کشت زود هنگام در پیشگیری از خسارت جدی به ریشه ها مؤثر است (در این شرایط ریشه ها کاملا توسعه می یابند و با شروع آلودگی خسارت جدی به گیاه وارد نمی شود).
6) پاک سازی ابزارهای شخم زنی هنگام شخم از یک مزرعه به مزرعه دیگر یا بین قطعات آلوده و غیر آلوده در کاهش آلودگی مؤثر است.
۷) با مشاهده آلودگی روی ریشه، استفاده از حشره کش های فسفره گرانول، پیش از آبیاری در جوی ها، به عنوان راهکاری در کنار سایر موارد مذکور برای کاهش جمعیت آفت مؤثر است.
نویسنده : رویا ارباب تفتی
