مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
بطور کلی مشکلات برداشت مکانیزه گندم در کشور ما بالا بودن میزان افت محصول در برداشت با کمباین می باشد. شایان ذکر است میزان تلفات و افت دانه در برداشت گندم به دلیل تنظیمات نادرست کمباین و عملکرد اشتباه راننده می باشد. افت قابل قبول و استاندارد گندم بین ۳ تا ۵ درصد می باشد. این در حالی است که میزان افت دانه گندم در استان در بعضی مزارع تا ۱۵ درصد هم می رسد. ریزش دانه گندم به عواملی از قبیل خصوصیات رقم، رطوبت هوا، درجه حرارت محیط، وضعیت مزرعه از نظر خوابیدگی و تراکم و از همه مهمتر مهارت راننده بستگی دارد.
اهمیت موضوع
باد و طوفان های همراه با بارندگی و بعضا تگرگ در برخی سالها در بسیاری مناطق استان باعث خوابیدگی محصول شده است و در صورت عدم رعایت نکات فنی و بکارگیری روش های مناسب، افت برداشت به شدت افزایش خواهد یافت. لذا رعایت نکات و تنظیمات برای محصول خوابیده ضروری می باشد. تمام هزینه برداشت محصول می تواند با درآمد ناشی از 1.5-2 درصد کاهش در تلفات دانه جبران شود. ریزش هر سنبله در متر مربع (۱۱۷ دانه) برابر با ۱ درصد تلفات دانه گندم است. تحقیقات نشان داده است که بیشترین تلفات دانه مربوط به سکوی برش کمباین است. توجه کشاورزان به سالم بودن کمباین قبل از شروع به کار بویژه در مورد سالم بودن اجزای سکوی برش از جمله چاقوی برش، نوع چرخ و فلک و… بسیاری ضروری است. شکسته بودن هر کدام از چاقوهای شانه برش کمباین باعث افزایش 1.5% در تلفات دانه می شود.
منشاء تلفات دانه
بطور کلی منشاء تلفات دانه گندم در زمان برداشت عبارتند از:
الف- تلفات پیش از برداشت (افت طبیعی) که شامل تلفاتی است که قبل از ورود کمباین به مزرعه پدید می آید.
ب- تلفات مربوط به کار و عملکرد کمباین که شامل موارد زیر است:
1- تلفات دانه در قسمت کوبنده (خرمنکوب)
۲- تلفات دانه در قسمت جدا کننده و بوجاری شامل کاه پرانها و الکها
۳- تلفات ناشی از استهلاک و فرسوده بودن کمباین و عدم آب بندی قسمتهای مختلف آن که دانه محصول از آن قسمتها عبور می کند.
راهکارها و تنظیمات لازم جهت کاهش تلفات محصول خوابیده :
- جهت کاهش افت محصول از راننده ماهر استفاده شود.
- از چرخه فلکه انگشتی دار استفاده شود.
- با توجه به اینکه در شرایط ورس ارتفاع برش محصول کاهش می یابد، حداکثر کاه و کلش وارد کمباین می شود سرعت کمباین در برداشت کاهش داده شود تا امکان جداسازی دانه از کاه و کلش امکان پذیر باشد.
- برداشت محصول در جهت خواب سنبله ها صورت گیرد.
- سرعت چرخ فلکه بیشتر از سرعت پیشروی کمباین باشد.
- با توجه به اینکه در شرایط خوابیدگی تیغه برش پایین آورده می شود به همراه محصول کلوخ و سنگی بیشتری وارد کمباین می شود. قسمت جمع آوری کلوخ و سنگ کمباین مرتب بازدید و تخلیه شود.
- باید زاویه انگشتی های چرخ فلک بوسیله اهرم ها تنظیم گردد. این زاویه در محصول سرپا در زمان رسیدن انگشتی ها به شانه برش، عمود بر زمین باید باشد اما در محصول خوابیده این زاویه باید اوریب و بطرف کمباین تنظیم گردد.
- توصیه اکید می شود در محصول خیلی خوابیده، شانه برش کمباین به انگشتی های مخصوص بلند کننده مجهز گردد. برای این منظور حداقل به فاصله هر ۶ تیغه باید یک انگشتی بلند کننده نصب گردد.
- جهت حرکت کمباین در مزارع ورس کرده (خوابیده) باید در جهت خوابیدن محصول باشد. اگر برداشت بر خلاف جهت صورت گیرد (کمباین روبروی محصول قرار گیرد) ساقه ها قبل از بریده شدن توسط هلیس (آگر) کشیده می شوند و افت بالایی حادق می گردد. ضمنا فاصله مارپیچ (هلیس) از کف سینی برش حدود ۱۲ میلیمتر باشد.
- ارتفاع چرخ فلک باید در محصول خوابیده پایین بوده و نیز به طرف جلو (با فاصله بیشتر با کمباین) تنظیم گردد.
- دریچه کنترل باد پنکه باید به وسط الکها و به میزان مناسب هدایت شود.
- تنظیمات پیشنهادی برای قسمتهای مختلف کمباین برای برداشت گندم (به طور کلی)
روشهای اندازه گیری افت محصول گندم
1- روش اندازه گیری افت و تلفات محصول پیش از عملیات برداشت (افت طبیعی):
از نقاط مختلف مزرعه و حداقل در پنج نقطه بوسیله یک کادر چوبی یا فلزی به ابعاد یک متر مربع میزان افت قبل از برداشت قابل اندازه گیری است. با انداختن کادر و جمع کردن دانه ها و سنبله های داخل کادر و جدا نمودن دانه از سنبله ها توزیع آنها براساس میانگین عملکرد دانه در هر متر مربع از مزرعه، میزان افت طبیعی در هر هکتار از نسبت میانگین و وزن دانه جمع آوری شده در کادر به عملکرد دانه در هر متر مربع محاسبه می شود.
۲- روش اندازه گیری تلفات سکوی برش:
پس از عبور کمباین و برداشت محصول با انداختن کادر چوبی در چند نقطه از مزرعه در عقب کمباین (به جز یک متر وسط عقب کمباین که پس مانده های الکها و غربالها از آن قسمت بیرون می ریزند) و جمع آوری دانه ها و سنبله های داخل کادر و توزین دانه آنها میزان افت سکوی برش در هر متر مربع و در هر هکتار مشخص خواهد شد.
۳- روش اندازه گیری تلفات دانه در قسمت کوبنده، کاه پرانها و الکها:
کاه و کلش پس مانده های مسافت مشخصی به طول حدود ۱۰ متر و به عرض کمباین که از عقب آن خارج می شود، به طور کامل در یک کیسه برزنتی جمع آوری، دانه ها و محصول دانه سنبله های نیم کوب و سنبله های کوبیده نشده را پس از تفکیک بطور جداگانه توزین می شوند. با توجه به مساحت برداشت شده میزان افت در قسمت های مذکور در واحد سطح و در هر هکتار قابل محاسبه است. با مشخص شدن عملکرد دانه مزرعه در هر هکتار که با کادر اندازی تصادفی در چند نقطه از مزرعه و توزین دانه ها بدست می آید و همچنین مجموع انتهای قسمتهای مختلف کمباین، می توان میزان افت در هر هکتار را از رابطه زیر محاسبه نمود.
مثال: اگر عملکرد دانه یک مزرعه ۵۰۰۰ کیلوگرم در هکتار باشد و مجموع انتهای کمباین شامل افت سکوی برش، افت کوبنده و بوجاری ۳۵۰ کیلوگرم در هکتار باشد درصد افت کلی کمباین عبارتست از:
