درباره چوب و قاچاق چوب چقدر می دانید؟

تاریخ انتشار: 25 فروردین 1400

گسترش پدیده قاچاق چوب و تاثیر مخرب آن در امر تولید و تجارت قانونی و سرمایه گذاری و اشتغال خطر جدی و بزرگی است که باید با جدیت تمام با آن مبارزه کرد و بر همه دستگاه هایی که به نحوی می توانند در این امر دخیل باشند واجب است سهم خود را در این مبارزه ایفا کنند.

تاریخچه مصرف چوب در ایران و جهان

در کاوش های باستان شناسی بر روی تپه چراغعلی (واقع در رودبار گیلان) مجسمه چوبی گاو و گاوآهن به دست آمده که حکایت از تغییر مسیر چوب سازی در هزاره دوم و اول قبل از میلاد دارد. داریوش در فرمان بنیاد شهر شوش می گوید «تخته و چوب یکا از گاندرا و کرمانیا آورده شد» واژه (یکا) در زبان فارسی همان درخت جگ است که چوبی قهوه ای رنگ و سخت دارد.

از نقش برجسته قصر آپادانا در دوره هخامنشی آشکار می شود که چوب را برای استفاده تزئینی در دوران مادها به کار می گرفتند. در قسمتی از این نقش برجسته یک درباری در حال حمل یک صندلی چوبی مشاهده می شود که مربوط به سده پنجم پیش از میلاد است.

در دوران ساسانیان در معماری، شکار و جنگ افزار از چوب استفاده می شده و مورخین یونانی پیروزی کوروش را در فتح سارد مدیون ارابه های چوبی برای حمله به قلاع دشمن می دانند.

ایرانیان قبل از مهاجرت آریایی ها (از حدود ۴۲۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) چوب را برای خانه سازی و ساخت ادوات کشاورزی به کار می برده اند. در کاوش های باستانی در کنار دریاچه های سوئیس و ایتالیا، پایه های جنوبی خانه های شناور مربوط به دوران پارینه سنگی، نوسنگی و عصر آهن به دست آمده است.

آثار چوبی در موزه طبیعی لندن نشانگر اینست که ده هزار سال پیش انسان با نیزه چوبی به شکار می رفته است.

در اروپای شمالی از ۵۰۰۰ سال قبل، از قایق و وسایل چوبی استفاده می شده است. در امپراتوری چین در حدود ۱۱ قرن قبل از میلاد مسیح، چوب به قدری اهمیت داشته که آیین نامه هایی برای تنبیه متخلفان که درختان را قطع می کرده اند وضع شده است.

تعریف چوب

1- تعریف گیاهشناسی : چوب مجموعه ای از بافت های ثانویه لینین شده گیاهان آوندی است که در بین مغز و لایه زاینده (کامبیوم) ساقه و ریشه و شاخه ها قرار می گیرد.

2- تعریف تجاری : چوب دارای ساقه، ریشه و شاخه درختان و درختچه ها است که قابل تبدیل برای استفاده در مصارف گوناگون است و می توان با کار کردن بر روی آن به ارزش و مرغوبیت آن افزود.

3- تعریف صنعتی : چوب ماده ای جامد و متخلخل فیبری شکل است که دارای ساختمان سازمان یافته بوده و از هر طرف نایکسان و ناهمگن است.

اهمیت چوب

چوب این ماده پر ارزش از بدو خلقت بشر تاکنون در زندگی روزمره انسان ها دخالت داشته و وقتی که بشر زندگی خود را در جنگل آغاز کرد با چوب آشنا شده و از آن برای ساخت خانه و کاشانه، وسایل دفاعی، حمل و نقل، کشاورزی و… استفاده نموده است.

چوب در تکامل انسان نقش مهمی را داشته و کاربرد آن در وسایل حمل و نقل از جمله قایق و کشتی، خطوط ریل، در اشاعه تمدن ها، بقاء انسان و کشف نواحی ناشناخته را بدنبال داشته است. امروزه صنعت چوب و مبلمان در دنیا به عنوان یک صنعت مهم و ارز آور تبدیل شده و ۷۵ درصد این تجارت مربوط به هفت کشور دنیا شامل آمریکا، چین، ایتالیا، فرانسه، آلمان، ژاپن و کانادا است.

دانستنی ها و خواص کاربردی چوب

قابل تجدید است و در صورت وجود مدیریت صحیح هیچگاه تمام نمی شود.
ارزان و قابل دسترس است.
در کشتی سازی، هواپیماسازی، کاغذسازی، ساخت ابزار موسیقی و غیره کاربرد دارد.
در تزیینات داخلی و خارجی به عنوان یکی از بهترین و زیباترین مصالح طبیعی، به طراحان کمک شایانی می کند چون قابلیت پرداخت سطحی، رنگ پذیری، کنده کاری و برش دارد.
قطعات چوب به راحتی توسط میخ و پیچ به هم چفت و متصل می شوند.
چوب عایق گرمایی، الکتریکی و صدا است.
سبک ترین چوب در طبیعت چوب درخت بالسا (در آمریکای لاتین) و سنگین ترین چوب، متعلق به چوب درخت استرالیایی، بنام وادی است.
معمولا هر چه چوب تیره تر باشد، دوام آن بیشتر است.
استحکام و سختی چوب با وزن مخصوص آن رابطه مستقیم دارد.
نسبت استحکام به وزن چوب از فولاد بیشتر است.

اهمیت جنگل های ایران

سرانه جنگل در ایران حدود یک چهارم دنیاست. جنگل های شمال که به جنگل های هیرکانی معروفند (از آستارا در گیلان تا گیلداغی در گلستان) باقیمانده دوران سوم زمین شناسی و جزو کهن ترین جنگل های دنیا به حساب می آیند.

جنگل های زاگرس (از مرکزی تا فارس در ۱۲ استان) تامین کننده حدود ۴۰ درصد آب شیرین کشور بوده و شاخص عمده آن درخت بلوط است که همچون سدی در برابر ورود گرد و غبار به کشور است.

جنگل های ارسباران (عمدتا در شمال غرب ایران، آذربایجان شرقی و اردبیل) که بخشی از آن توسط unesco به عنوان منطقه ذخیرگاه زیست کره اعلام شده دارای گونه های گیاهی و جانوری کمیاب و چشم اندازهای بکر و وسیع است.

جنگل های ایران تورانی قسمت اعظم فلات مرکزی ایران را در بر گرفته، و ۶۹ درصد فلور ایران در این منطقه قرار دارد. گونه های اصلی مناطق کوهستانی بنه، بادام و ارس و گونه های اصلی مناطق بیابانی و گرم و خشک شامل گز، تاغ، قیچ و اسکنبیل است.

جنگل های خلیج فارس – عمانی بخشی از جنوب غرب و تمام سواحل جنوبی را در بر می گیرد. گونه های کهور ایرانی و آکاسیا، رویش های اصلی آن هستند. جنگل های ماندابی نیز که شامل دو گونه حرا و چندل است در این ناحیه گسترش دارد.

برخی از قوانین قاچاق چوب

قانون جنگل ها و مراتع کشور مصوبه هشتم شهریور سال ۱۳۳۸ : قانون گذار سوءاستفاده و بهره برداری غیرمجاز از جنگل ها و مراتع را مشمول مقررات مربوط به قاچاق قرار داده است.

قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع کشور مصوب بیست و پنجم مردادماه ۱۳۴۶: حمل چوب و هیزم و ذغال حاصله از درختان جنگلی در تمام نقاط کشور به استثنای داخل شهرها بدون تحصیل پروانه حمل از سازمان جنگل بانی ممنوع است و چنان چه مرتکب، فاقد پروانه بهره برداری باشد، طبق قانون مجازات مرتکبین قاچاق تعقیب و مجازات خواهدشد.

قانون نحوه اعمال تعزیرات حکومتی راجع به قاچاق کالا و ارز مصوب دوازده اردیبهشت ماه 1374 (مجمع تشخیص مصلحت نظام) : مرتکبین جرایم قطع اشجار جنگلی و قاچاق چوب و هیزم و ذغال مستحصله نمی شود و با مرتکبین اینگونه جرایم طبق قانون سابق رفتار خواهد شد.

قانون حمل غیرمجاز چوب آلات و مبارزه با قاچاق کالا مصوب هجدهم دی ماه 1392: کالایی مشمول این قانون می شود که منشأ و مبداء ورود و خروج داشته باشد یعنی کالایی وارد کشور یا از کشور خارج شده بدون اینکه تشریفات قانونی ورود و خروج را طی نماید. چنین کالایی در صورت کشف اعم از چوب و ذغال و هیزم مشمول این قانون خواهد بود.

قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب بیست و هشتم دی ماه 1392 : ماده ۴۸ قانون حفاظت و بهره برداری کماکان به قوت خود باقی و جرایم مندرج در آن مشمول قانون فوق الذکر نبوده بالتبع با اصلاح قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در سال ۱۳۹۲ کماکان ماده ۴۸ به قوت خود باقی و قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز مصوب ۱۳۹۲ در آن ساری و جاری نیست.

زمان قاچاق چوب

به دلیل مشغله کاری در فصول بهار و تابستان، در واقع اواخر پاییز و زمستان اوج زمان قاچاق چوب است زیرا در این فصل به دلیل عدم اشتغال حتی اگر نیاز مالی و فقر عمومی را در نظر نگیریم و گاه جهت رفع بیکاری و ماجراجویی، افراد سودجو اقدام به قطع غیرمجاز و قاچاق چوب می نمایند.

مضرات قاچاق چوب

از بین رفتن منابع طبیعی به عنوان سرمایه ملی.
افزایش آلودگی هوا، وقوع سیل، لغزش زمین، گرد و غبار و غیره.
صدمه به اقتصاد ملی و اشتغال مولد.
از بین رفتن گونه های بومی و ارزشمند گیاهی و جانواری و کاهش تنوع زیستی

انگیزه های قاچاق چوب

1- بیکاری و فقر : بسیاری از ساکنان روستاها جهت تأمین معاش به تخریب منابع طبیعی و قطع جنگل ها اقدام می نمایند.

2- نبود منابع کافی : به دلیل احاطه شدن در درون جنگل به زمین زراعی کافی همانند روستاییان سایر نواحی دسترسی ندارند. و آن را بهانه ای برای گسترش زمین های زراعی با قطع جنگل ها قرار می دهند.