مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
گل نرگس متعلق به خانواده Amaryllidaceae و جنس معروف آن Narcissus است. این گل بومی اروپا، شمال آفریقا، نواحی مدیترانه و مغرب آسیا بوده است.
نرگس یک گیاه سوخ دار (پیازدار) دائمی است. پیاز مادر چندین سال در زمین باقی می ماند و هر ساله گل می دهد. پیاز مادری هر ساله تولید پیازچه های کوچک می کند که بعد از چند سال به گل می نشیند. برگ ها باریک و کشیده از بن ریشه ها بصورت صاف و شیاردار بیرون می آیند و در طول ساقه قرار می گیرند.
گل ها از یک جام ۶ قسمتی (۳ کاسبرگ تغییر یافته و ۳ گلبرگ) که در قاعده به هم چسبیده اند با یک شیپور یا تاج در مرکز که از نظر طول، رنگ و حالت متنوع است، ساخته شده است که گل ها بصورت انفرادی یا چندتایی در انتهای ساقه گلدهنده قرار می گیرند.
این گیاه به دلیل گلهای معطر و زیبای آن کشت و کار می شود. در جهان بیش از ۱۰ نوع مختلف نرگس وجود دارد که با توجه به درشتی و کوچکی گل طبقه بندی شده اند. انواعی که در ایران پرورش داده می شوند متفاوت و احتمالا از گونه Poeticus می باشند. از جمله ارقام کاشته شده در استان می توان به رقم Tazetta اشاره کرد که دارای این ویژگی ها می باشد: گلپوش سفید و تاج زرد. تاج خیلی کوچک و کوتاه است.
برخلاف دیگر گونه ها، نرگس جهت گلدهی نیاز به سرمادهی ندارد. ساقه گل دهنده به 4 تا 8 گل ختم می شود. این رقم دارای تاج کوچک، گل معطر و جهت گل بریدنی استفاده می شود.
خواص گل نرگس
- متخصصان علوم پزشکی، در تحقیقات خود موفق شدند ترکیب ضد سرطانی طبیعی را از نوعی گل نرگس به دست بیاورند. این ترکیب می تواند تولید پروتئین موثر در رشد سلولهای سرطانی را متوقف نماید.
- مصرف روغن گل نرگس و عسل در کنار هم می تواند موجب آرام شدن اعصاب شود. همچنین این ترکیب می تواند کرم های روده را از بین ببرد.
- از پیاز این گل می توان برای درمان خونریزی، کوبیدگی، ضرب دیدگی و در رفتگی استفاده کرد. برای این کار باید پیاز گل نرگس را له کرده و بخارپز نمایید، سپس با زرچوبه مصرف کنید تا از کوبیدگی و خون مردگی جلوگیری کنید.
- ماده ای به نام گالان در گل نرگس وجود دارد که شما می توانید با استفاده از آن از بروز آلزایمر جلوگیری کنید.
- جهت درمان برونشیت از دم کرده ی آن مصرف نمایید. اگر چند گل نرگس را در خانه قرار دهید، کسانی که در خانه ساکن هستند نسبت به سرماخوردگی در امان هستند و مبتلا به این بیماری نمی گردند.
- عطر نرگس شاداب کننده است و برای مخاط و سینوس ها مفید است و از سرماخوردگی جلوگیری می کند. این عطر می تواند همراه خون وارد سلول های مغزی شود و روی کارکرد مغز اثر مثبت بگذارد.
- بوییدن گل نرگس می تواند برای بهبود برخی سردردها، ترشحات پشت حلق، آبریزش بینی، اختلالات بویایی کرونایی و تقویت اعصاب و ایمنی بدن موثر باشد.
- گل نرگس به دلیل خاصیت جاذب خود در درمان عفونت زخم های عمیق بسیار کاربرد دارد.
- بوییدن گل نرگس از ابتلا به زکام جلوگیری کرده و در بهبود سرماخوردگی بسیار موثر است.
- استفاده از مخلوط روغن گل نرگس و عسل سبب بهبود درمان مزمن اعصاب می شود.
- ماساژ روغن گل نرگس روی معده و مثانه باعث بهبود مشکل مثانه می شود.
- همچنین از این مخلوط می توان برای درمان و کاهش اسپاسم، دردهای مفاصل و شکستگی اعضای بدن استفاده کرد.
- افرادی که دچار دررفتگی مکرر اعضای بدن مثل شانه، کتف، دست و پا می شوند اگر محل در رفته را چندین بار با مخلوط پیاز گل نرگس، عسل و کمی سرکه ماساژ دهند؛ بهبود می یابند.
- گل نرگس به دلیل خاصیت جاذب خود در درمان عفونت زخم های عمیق بسیار کاربرد دارد و روش استفاده بدین صورت است که محل زخم را با مخلوط روغن گل نرگس و پیاز و عسل آغشته کنند. این مخلوط باعث بیرون کشیدن چرک و عفونت و درمان زخم های عمیق می شود.
طرز تهیه روغن گل نرگس
برگ گل را به همراه مقدار کمی سرکه داخل ظرف شیشه ای حاوی روغن زیتون می ریزیم و در محیط یا دمای متوسط در مجاورت حرارت غیر مستقیم و یا پشت پنجره در معرض نور آفتاب قرار می دهیم. چنانچه در طول این مدت گلها روغن را جذب کنند مقداری روغن اضافه می کنیم و چنانچه مقدار روغن زیتون زیاد باشد برگهای گل را اضافه می کنیم.
برای اینکه روغن گل بدست آید ۴۰ روز زمان نیاز داریم. بعد از این مدت، با استفاده از یک صافی، روغن گل را از مخلوط داخل شیشه جدا می کنیم. مایع بدست آمده؛ روغن گل نرگس می باشد.
گل نرگس نماد تحسین، شجاعت، امید، تولدی دوباره و زندگی طولانی نرگس نباتی است.
گونه های معروف گل نرگس
- نرگس شهلا (Trumpet Daffodils)
- نرگس شیپور بزرگ (Large Cupped Daffodils)
- نرگس پرپر (Double Daffodils)
- نرگس وحشی (Jonquilla Daffodils)
- نرگس مینیاتوری (Miniature daffodils)
- نرگس شاعرى (Poeticus Daffodils)
- نرگس شیپور کوچک (Small cupped Daffodils)
- نرگس تاج شکافته (Split corona Daffodils)
- نرگس تازتا (Tazetta Daffodils)
- نرگس سه گانه (Triandrus Daffodils)
آماده سازی بستر خاک و کاشت گل نرگس :
خاک مناسب برای نرگس خاکی است که عمیق بوده و مملو از مواد آلی باشد و قدرت نفوذ آب را داشته باشد. اضافه کردن کودهای حیوانی به خاک الزامی است به شرط آنکه کاملا پوسیده باشد. بهترین PH برای گل نرگس بین 6 تا 7 می باشد. ولی در زمین های خیالی اسیدی باید به خاک آهک اضافه کرد.
قبل از کاشت باید تهویه زمین به نحو مطلوبی انجام گیرد. پس از شخم زدن با استفاده از گاو آهن و اضافه نمودن کودهای حیوانی توسط پنجه غازی شیارهایی در بستر کاشت به فاصله 40-50 سانتی متر از یکدیگر ایجاد کرده و سوخ ها را به فاصله ۲۰-۱۵ سانتی متر از هم و در عمق ۱۵-۲۰ سانتی متر قرار می دهند. بدین ترتیب میزان پیاز کاشته شده در هکتار ۵۰ تا 60 هزار عدد می باشد.
سپس پیازهای کاشته شده به نحوی با خاک پوشانده می شوند که بعد از کاشت سطح همواری در بستر کاشت بوجود آید. عمق کاشت بستگی به اندازه پیازها داشته که این نیز به نوبه خود به واریته و گونه بستگی دارد. جنس خاک در عمق کاشت مؤثر است، در خاکهای رسی باید سطحی تر کاشته شوند در صورتی که در خاکهای شنی و سبک باید عمیق تر کاشت گردند.
به طور کلی اگر پیازها عمیق تر کاشته شوند بهتر از این است که سطحی باشند، چون پیازهایی که عمیق تر کاشته می شوند: اولا پیازچه چه کمتری تولید می کنند، ثانیا کمتر مورد حمله جوندگانی چون موش قرار می گیرند. ثالثا از خطر یخبندان مصون می مانند. به طور کلی عمل کاشت برای نرگس می تواند سه برابر قطر پیاز باشد. گل نرگس فقط یک مرحله کاشت اصولی دارد که تا سال چهارم و پنجم اقدام به برداشت پیازهای اضافی آن می نمایند.
زمان کاشت گل نرگس
زمان کاشت گل نرگس به موقع گلدهی آن بستگی دارد. اگر بخواهیم قبل از بهار گل داشته باشیم باید در پاییز کشت انجام شود. ماه های مرداد و شهریور بهترین زمان برای کشت گل نرگس است تا ریشه ها قبل از شروع زمستان قابلیت رشد را پیدا کنند. نباید در کشت تاخیر شود و نهایتا باید در پاییز و در مهر ماه (یک ماه قبل از شروع بارندگی های پاییز) نسبت به کاشت اقدام شود. لازم به ذکر است پیازهای نرگس چندین سال در زمین باقی مانده و در موقع مناسب به گل می نشینند.
نحوه تکثیر گل نرگس
گل نرگس را به وسیله پیازچه ها، نکتبر می کنند. پیاز نرگس چند ساله می باشد و هر سال در مرکز خود تولید ساقه گل دهنده می کند. هر پیاز سالانه تعداد زیادی پیازچه های کوچک تولید می کند که اندازه آنها بسیار متفاوت است. این پیازهای کوچک تا زمانی که از پیاز مادری جدا نشوند به آن چسبیده اند.
هر پیار کوچک دارای یک جوانه گل دهنده می باشد که در موقع مناسب تولید ساقه گل دهنده می کند. هر چند سال یکبار پیازهای نرگس از زمین خارج می شوند. پیازهای بزرگتر به منظور گلدهی کاشته می شوند و پیازهای کوچکتر جداگانه کاشته می شوند که در سال های آینده به گل می نشینند. نگهداری پیازها در درجه حرارت پایین 6 تا 8 درجه به مدت ۸ تا ۱۰ هفته باعث پیش رس کردن آنها می گردد.
مرحله داشت
مزرعه گل نرگس را باید وجین کرد و این عمل در فصل پاییز و قبل از رشد برگ ها انجام می شود. در بهار نیز به نحوی که به برگهای سبز نرگس صدمه ای نرسد علف های هرز را باید وجین کرد. نرگس به کود زیادی نیاز ندارد. در میان عناصر معدنی، پتاسیم تنها عنصری است که بیش از دیگر عناصر برای نرگس ضروری می باشد. بین 100-125 کیلوگرم کود پتاسیم در هر هکتار نیاز این گیاه به پتاسیم را بر طرف می نماید.
نرگس ها برای گلدهی سال بعد نیاز به انرژی سرازیر شده از ساقه و برگ به پیازها دارند. به همین دلیل برگ ها را نباید از محل طوفه قطع کرد چون باعت ضعیف شدن پیازها می شود. 6 هفته پس از گلدهی میتوان برگها را قطع نمود.
مرحله گلدهی و زمان برداشت گل نرگس
گل نرگس در زمان کج شدن گردن که به مرحله گردن غازی یا گردن مرغابی معروف است باید برداشت شود. شاخه های گل نرگس که گلها بر روی آنها ظاهر شده اند را از انتها قطع کرده و در دسته های ۱۰ تا ۱۵ تایی قرارداده و جهت انتقال به بازار در کارتنهای مشخص بسته بندی می کنند. زمان برداشت بایستی به نحوی باشد که گلهای برداشت شده صبح زود در بازار مصرف باشند.
برداشت سوخ و نگهداری آن
سوخ ها را در اواخر تابستان خارج کرده و پس از تمیز کردن انبار می کنند. سوخ ها نباید آفتاب بخورند باید آنها را در انبار خشک و تهویه دار نگهداری کرد. دمای انبار بسته به گونه از ۱۷ تا ۳۰ درجه سانتی گراد متفاوت است.
بحث و نتیجه گیری و بازاریابی
نظر به شرایط آب و هوایی مناسب و مستعد استان و نتیجه گرفتن از کاشت و احداث مزارع گل نرگس، قطعا توسعه و کاشت این نوع محصول مد نظر بوده که با توجه به تولید متوسط ۵۰ هزار شاخه بریده نرگس در هر هکتار در شرایط دیم، به طبع آن اشتغال زایی و کسب درآمد مطلوبی به دنبال خواهد داشت.
از نظر بازاریابی، بازار فروش گل های نرگس تولیده شده تا کنون به صورت عمده بازار تهران و در استان های مجاور ( خوزستان و کرمانشاه ) فایل فروش بوده اند. بازارهای محلی مخصوصا پنجشنبه بازار می توانند مکان خوبی برای عرضه محصولات نیز باشد.
در پایان گل نرگس فقط یک مرحله کاشت اصولی دارد که تا سال چهارم و پنجم اقدام به برداشت پیازهای اضافی آن می نماید و مهمترین موضوع پرورش اقتصادی گل نرگس بازار فروش و عرضه به موقع گل تولیدی آن می باشد.
منابع:
سازمان جهاد کشاورزی استان ایلام
