مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
یکی از راهکارهای اصلی در افزایش تولید جو در اراضی دیم، فعالیت های به نژادی از طریق شناسایی و معرفی ارقام جدید و پر محصول است که از وظایف اصلی بخش تحقیقات غلات مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور است.
آزادسازی ارقام ممکن است نشانه های خوبی از توان پژوهشی باشد، ولی لزوما نشانه های خوبی از دستاوردهای تحقیقاتی نیست. اگر تحقیقات به نژادی به منظور تامین منافع عینی کشاورزان باشد می بایست ارقام مورد نظر در مزارع آنان کشت و مورد استفاده قرار گیرد.
آشنایی کارشناسان، مروجان و کشاورزان با یافته های جدید تحقیقاتی زمینه افزایش بهره وری استفاده از زنوتیپ ها و منابع محیطی موجود را فراهم می کند.
جامعه فردا با جمعیتی بیشتر از امروز، جامعه مصرفی بزرگی است که مواد غذایی مهم ترین نیاز آن است. مصرف روزافزون مواد پروتیئنی (حیوانی)، وابستگی جوامع بشری به این مواد حیاتی را اجتناب ناپذیر کرده است. از سوی دیگر، تخریب روزافزون مراتع و هزینه سنگین احیای آن در گستره وسیع ایجاب می کند که در مناطق پرورش دام از ظرفیت های زراعی موجود حداکثر استفاده به عمل آید.
زراعت جو دیم در دیمزارهای نیمه گرمسیری متکی به استفاده از ارقام بومی کم بازده و تنها رقم اصلاح شده ایذه است. در سالهای اخیر، فعالیت های به نژادی بخش تحقیقات غلات دیم معطوف به شناسایی و جایگزینی ارقام پر محصول و متحمل جو با ارقام رایج و کم بازده بوده است.
مناطق نیمه گرمسیری استان های خوزستان، فارس، کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، گلستان، اردبیل (مغان)، کرمانشاه، ایلام و بوشهر از جمله نواحی دیم کشور است که محل رویش جو دیم با تیپ بهاره است. با معرفی و استفاده از یافته های جدید پژوهشی در عرصه وسیع، شاهد رشد و شکوفایی بیشتر تولیدات زراعی در دیم زارهای نیمه گرمسیری کشور خواهیم بود.
ویژگی های رقم ماهور
فعالیت های به نژادی از طریق ارزیابی لاین های خارجی و داخلی در ایستگاه های تحقیقاتی مناطق گچساران، کوهدشت، مغان و گلستان صورت گرفته است. تحقیقات ۱۰ ساله منجر به گزینش لاینی شده که تحت نام “ماهور” معرفی شده است و در مقایسه با رقم شاهد ایذه ۱۲ درصد اضافه محصول تولید می کند. رقم جدید در ایستگاه های گچساران، کوهدشت، گنبد و مغان به ترتیب با تولید 4057، 3746 ، ۳۳۵۸ و ۳۰۶۳ کیلوگرم دانه در هکتار، نسبت به شاهد ایذه در این مناطق به ترتیب ۲۰، ۳، 16 و ۹ درصد برتری عملکرد داشته است.
رقم ماهور نسبت به شاهد ایذه از زودرسی نسبی برخوردار بود و وزن هزار دانه آن در برخی محیط ها تا ۱۰ گرم بیشتر بود. این رقم دارای تیپ رشد بهاره با متوسط ارتفاع بوته ۷۲ سانتی متر بوده که نسبت به ورس مقاوم است. میانگین پروتئین دانه رقم جدید ۱۱/6 درصد بود که ۰/۲ درصد نسبت به رقم ایذه افزایش داشته است. سنجش و مقایسه عملکرد دانه این رقم جو در ایستگاه های مختلف نیمه گرمسیری با شرایط نسبتا متفاوت آب و هوایی در سال های زراعی متوالی، زمینه مناسبی برای شناخت دامنه سازگاری و میزان پایداری این رقم برتر در گستره دیم زارهای نیمه گرمسیری را فراهم کرده است.
واکنش به بیماری های شایع
ارزیابی ژنوتیپ نسبت به بیماریهای شایع نظیر اسکالد، لکه قهوه ای نواری، زنگ زرد، سفیدک سطحی و کوتولگی زرد جو در ایستگاه های تحقیقاتی گچساران، مغان و گنبد نشان داد که لاین جدید نسبت به این بیماری ها حساسیتی ندارد. هر چند در ایستگاه گنبد نسبت به بیماری های اسکالد و سفیدک نیمه مقاوم بوده است.
توصیه های به زراعی
1- تاریخ کاشت : اواخر آبان الى اواخر آذر ماه بسته به زمان شروع بارندگی های مؤثر و پیوسته با توجه رژیم بارندگی دراز مدت
٢- میزان بذر مصرفی بر اساس وزن هزار دانه با تعداد ۲۰۰ الى ۲۵۰ دانه در متر مربع توصیه می شود. در مناطقی که میزان بارندگی بیشتر و توزیع آن بهتر است و همچنین خاکها حاصل خیزترند، از تراکم ۲۵۰ دانه و بقیه مناطق از تراکم ۲۰۰ دانه در متر مربع استفاده کنند.
٣- فاصله خطوط کشت مناسب : 15 إلى ۱۸ سانتی متر
4- کود ازته: مقدار کودهای ازته بر اساس آزمون خاک و توصیه مناطق مصرف شود.
5- مصرف کودهای فسفره و پتاسه نیز بر اساس آزمون خاک در مناطق و توصیه های آنها خواهد بود و تمام کودهای پتاسه و فسفره قبل از کاشت مصرف خواهند شد.
6- برای مبارزه با علفهای هرز از سموم رایج در بازار در زمان پنجه زنی استفاده شود.
۷- عمق مناسب کاشت ۵-۳ سانتی متر است.
خلاصه مطالب
بخش وسیعی از اراضی زیر کشت غلات دیم کشور در مناطق نیمه گرمسیر قرار دارد که دارای تنوع آب و هوایی نسبتا زیادی هستند. معرفی ارقام جو پر محصول در عرصه وسیع دیم زارهای نیمه گرمسیری علاوه بر ارتقاء نسبی وضعیت معیشت زارعان دیم کار، از خروج سنگین ارز که می بایست در زیر ساخت های اقتصادی کشور مورد استفاده باشد، جلوگیری می کند.
با معرفی ارقام پر محصول جو که دارای سازگاری وسیع و پایداری عملکرد مناسب باشند، محصول ارقام کمتر تحت تاثیر شرایط محیطی قرار می گیرد و در سال هایی که شرایط محیطی نامساعد باشد نیز عملکرد قابل قبولی حاصل می شود.
انتظار می رود که رقم ماهور با ویژگی های زراعی مناسب یعنی به طور متوسط ۱۲ درصد برتری عملکرد دانه نسبت به رقم اصلاح شده ایذه، با استقبال خوب کشاورزان مواجه شود. با جایگزینی رقم جدید و با فرض تحقق 60 درصد از ظرفیت برتری این رقم نسبت به شاهد ایذه در شرایط زارعان، اضافه محصولی معادل ۳۷۰ کیلوگرم دانه در هکتار نصیب کشاورزان خواهد شد.
نویسنده: محتشم محمدی
