مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
افزایش مصرف بی رویه کودهای شیمیایی و آثار منفی کاربرد این کودها بر محیط زیست و سلامت موجودات زنده به ویژه انسان ها بر کسی پوشیده نیست، لذا جایگزینی کودهای بیولوژیک را به یک الزام و نه یک انتخاب تبدیل کرده است. می توان گفت که کود ورمی کمپوست به دلایل متعدد با ارزش ترین کود آلی محسوب شده و در جایگاه برتری قرار دارد.
این کود به وسیله نوعی کرم خاکی به نام آیزنیا فوتیدا، که در زبان فارسی به کرم قرمز خاکی، حلقوی بارانی و در سطح جهانی به قرمز کالیفرنیایی و در بین مردم به کرم آشغال خوار معروف است، تولید می شود. رنگ آن قهوه ای مایل به قرمز و به اندازه کوچک تر از کرم های خاکی معمولی می باشد. این کرم در سال 1942 میلادی شناخته شده و از سال 1979 میلادی در تولید کود ورمی کمپوست مورد استفاده قرار می گیرد.
کرم با استفاده از دستگاه گوارش خود ضایعات محصولات کشاورزی نظیر کودهای دامی، بقایای گیاهی و زباله ها ( به غیر از شیشه، پلاستیک، فلزات، چوب، گوشت خام و چربی ) را به ورمی کمپوست تبدیل می کند. این کرم در هر روز حداقل معادل وزن خود غذا می خورد و 60 الی 90درصد آن را به کود تبدیل می کند و مابقی غذای خورده شده برای تکثیر و افزایش وزن مصرف می گردد.
تولید این کود با ارزش، دریچه مطمئنی را بر امکان تولید محصولات سالم و ارگانیک گشوده است. کشور ایران سالیانه ظرفیت تولید بیش از 14 میلیون تن کودآلی ورمی کمپوست را داراست. میزان تولید این کود در کشور ایسلند سالیانه بیش از 1 میلیون تن است و در کشور هندوستان نیز بیش از 200 هزار نفر از کشاورزان در این بخش فعال هستند.
شرایط مناسب برای پرورش کرم
این کرم در سرمای زیر نقطه یخبندان در عرض چند ساعت از بین می رود، همچنین اگر دمای محیط به مدت چند روز به بیش از 25 درجه سانتیگراد برسد قادر به ادامه زندگی نخواهد بود. به همین منظور برای مقابله با دمای نامناسب به دالان های زیر زمینی پناه می برد. شرایط آب و هوایی فصول مختلف در واکنش های عمودی و افقی کرم دخالت مستقیم دارد. در فصولی که آب و هوا معتدل باشد، تعداد و جمعیت کرم ها در سطح افزایش یافته و فصولی که شرایط آب و هوایی نامناسب باشد، دوره های سکون اختیاری برای خود انتخاب می کنند.
بستر مناسب برای کرم
بسترهای مختلفی جهت تولید کود ورمی کمپوست مورد تحقیق و آزمایش قرار گرفته است. از بین بسترهای کشت مختلف ( پوست سیب زمینی، کود گاوی، کود اسبی و تفاله سیب ) و بستر خاک و بقایای گیاهی به عنوان شاهد بوده اند. تعداد کرم ها پس از یک دوره سه ماه مورد شمارش و بررسی قرار گرفته و نتایج نشان داده است که در بستر تفاله سیب میزان رشد و نمو کرم ها کمتر است و حتی سبب از بین رفتن کرم های اولیه شده است، زیرا در اثر تخمیر در بستر کشت، محیط کاملا اسیدی شده و مانع رشد و نمو و فعالیت کرم ها می گردد.
بستر تهیه شده از پوست سیب زمینی نسبت به تفاله سیب بهتر عمل می کند، اما بدلیل نشاسته زیاد خیلی سریع کپک زده و محیط را برای کرم ها نامطلوب می کند. اما شاید باز هم بتوان از پوست سیب زمینی جهت ورمی کمپوست استفاده کرد، به شرط اینکه به نسبت بیشتری با خاک مخلوط گردد تا طی مرور زمان بقایای سییب زمینی تجزیه شده و کپک نزند. بستر مخلوط خاک و بقایای گیاهی که به عنوان شاهد در نظر گرفته شده بود نسبت به سایر بسترها عملکرد متوسطی را شنان داده است.
در کود گاوی چند ساله که کمی تیره بود، کرم ها به خوبی رشد نمودند و خیلی سریع تر تکثیر یافتند. کود اسبی ذاز میان بسترهای مورد آزمایش بهترین بستر برای تهیه ورمی کمپوست مشخص شده و کرم ها به خوبی رشد و تکثیر یافتند که این سرعت رشد، نشانه مطلوب بودن بستر است.
مزایای کود ورمی کمپوست
کود ورمی کمپوست با توجه به دارا بودن خواص زیر، قابلیت استفاده بسیار بالایی را در کشاورزی دارد:
- سبک و فاقد هرگونه بو است.
- عاری از علف های هرز می باشد.
- کیفیت محصولات کشاورزی را نسبت به استفاده از کود شیمیایی در حدود 50 درصد و عملکرد در واحد سطح را حدود 20 الی 70 درصد افزایش می دهد.
- از آنجایی که فاقد مشکلات مربوط به باقیمانده کودهای شیمیایی در مواد غذایی است، بنابراین شاخص مهمی در سنجش سلامت غذایی آحاد جامعه محسوب می شود.
- به دلیل فقدان هر نوع مواد شیمیایی، محصول تولیدی با این کود ارگانیک می باشد، به طوری که قیمت محصول کشاورزی ارگانیک در سطح جهانی بین 2 الی 5 برابر قیمت محصول کشاورزی عادی است.
- به دلیل برخورداری از خاصیت اسفنجی، قابلیت بالای نگهداری آب و مواد غذایی را دارا می باشد، به طوری که کود تولید شده علاوه بر نگهداشت و آزاد سازی تدریجی آب موجود، ضمن مقابله با کمبود آب در شرایط خشکسالی، موجب باروری و حاصلخیزی اراضی غیر قابل کشت، شور و کوهپایه ها نیز می شود.
- این کود حاوی میکرو ارگانسیم های هوازی مفید مثل ازتو باکتری ها است.
- میزان عناصر اصلی غذایی این کود در مقایسه با سایر کودها بالا می باشد.
- عناصر میکرو مانند آهن، روی، مس و منگنز را دارا می باشد.
- دارا بودن مواد محرکه رشد گیاهی نظیر ویتامین ها به ویژه ویتامین B12
- آسان تر و سریع تر از بیوکمپوست فرآوری می شود.
- عاری از باکتری های هوازی، قارچ ها و میکرو ارگانیسم های پاتوژن می باشد.
- خصوصیات فیزیک و شیمیایی و بیولوژیکی خاک را اصلاح می کند.
- دارای عناصر ازت، فسفر، پتاسیم و کلسیم است.
- همچنین در تهیه چای کمپوست از کود ورمی کمپوست استفاده می شود.
ویژگی های عمومی کود ورمی کمپوست
- افزایش مقاومت به استرس ها و تنش های محیطی
- کاهش و حذف مصرف کودهای شیمیایی
- کاهش مصرف مواد محرکه رشد خارجی
- افزایش نسبت تبدیل جوانه های رویشی به زایشی
- افزایش ریش زایی و رشد قلمه ها
- دارا بودن سطح بالایی از عناصر غذایی ضروری برای رشد گیاهان
- افزایش مقاومت به پاتوژن ها و عوامل بیماری زای خاکی
- تامین عناصر اساسی در ایجاد عطر و طعم در محصولات کشاورزی
- افزایش مدت انبارداری محصولات کشاورزی با حفظ کیفیت مطلوب
شرایط محیطی مطلوب برای تولید ورمی کمپوست
- رطوبت 60 الی 65 درصد
- دما 20 الی 25 درجه سانتیگراد
- PH 5/6 الی 7
شرایط پرورش کرم
کرم ها دو نسی هستند. برای تکثیر کرم لازم است 2 کرم با هم جفت گیری کرده و هر دو کرم بارور شوند. تخم ها به رنگ زرد کهربایی بوده و در داخل آن ها 3 الی 7 نوزاد لارو وجود دارد. زمان لازم برای بلوغ کرم ها 60 الی 90 روز می باشد. وزن هر کرم بالغ 0.4 الی 1 گرم و در هر کیلوگرم حدود 1000 الی 2500 نخ کرم وجود دارد. طول دوره یک نسل این کرم ( از تخم تا تخم ) در دمای 25 درجه سانتیگراد در حدود 3 ماه است. عمر کرم ها بین 1 الی 2 سال متغیر است.
ورمی کمپوست در طول سال می تواند تهیه شود. در فصل تابستان در فضای باز و در فصل زمستان در فضای بسته صورت می گیرد. برای زهکشی می توان از جعبه های چوبی، پلاستیکی و فلزی در ابعاد 35*60*40 سانتیمتری با ایجاد سوراخ هایی به اندازه مناسب در کف و دیواره های آن استفاده کرد.
بستر تغذیه کرم
بستر تغذیه کرم ها از کود دامی نیمه پوسیده، کاه و کلش و ضایعات و بقایای گیاهی می باشد. رطوبت بستر تغذیه کرم ها باید حدود 70 درصد وزنی باشد و هوا ذهی، تغذیه، جلوگیری از سفت شدن بستر و نگهداری PH آن در حد 5.6 الی 7 از نکات مهم می باشند. هر کرم در هر روز در حدود وزن بدن خود تغذیه می کند. ضریب تبدیل کود یا ضایعات به ورمی کمپوست معادل 70 درصد برآورد می شود.
3 نکته اساسی در تولید ورمی کمپوست
- آبیاری پشته ها باید روزانه و به طور منظم انجام گیرد.
- نباید از کود دامی تازه استفاده گردد ( استفاده از کود مرغی حداکثر به میزان 20درصد توصیه می شود.
- کرم ها از نور آفتاب و بارندگی گریزان هستند بنابراین آن ها را باید از گزند این دو عامل محافظت کرد.
موارد مصرف کود ورمی کمپوست
ورمی کمپوست در کلیه محصولات زراعی، باغی و گلخانه ای مورد استفاده قرار می گیرد. مقدار مصرف کود ورمی کمپوست به ازای هر متر مربع در نهالستان ها 1 الی 2 کیلوگرم، درختچه های زیستی 2 الی 3 کیلوگرم، انواع گل ها 1 الی 2 کیلوگرم و برای گیاهان گلدانی 10 الی 20درصد حجم گلدان مصرف می شود.
نتیجه گیری
با توجه به تولید مستمر کود دامی، زبال های خانگی، ضایعات کشاورزی و بقایای گیاهی، تبدیل آن به ورمی کمپوست، نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت غیر قابل اجتناب می باشد. توسعه کشاورزی پایدار، مقابله با خشکسالی، جلوگیری از تخریب خاک، امکان تولید محصولات ارگانیک، ایجاد اشتغال پایدار و تولید ثروت از مزایای این طرح محسوب می شود.
