بیماری های تلخی مغز میوه فندق

فندق با نام علمی Coylusavellana متعلق به خانواده Betulaceae گیاهی است یک پایه که گرده افشانی آن توسط باد انجام می شود و گلدهی در مناطق با زمستان ملایم در اواسط زمستان اتفاق می افتد. ۱۵ گونه بوته ای و درختی در جنس Corylus قرار دارند. فندق گونه ای با دامنه گسترش اکولوژیکی وسیع بوده که در عین حال کم توقع و مقاوم به عوامل نامساعد طبیعی می باشد. استان گیلان حدود ۷۲ درصد سطح زیر کشت این گونه را به خود اختصاص داده است که بیشترین پراکنش این گونه در منطقه اشکورات استان گیلان می باشد (شهرستان های رودسر و املش).

در سال ۱۳۸۵، نوعی عارضه با علائم بدشکلی، بافت مردگی، فساد و تلخی مغز میوه فندق در کلکسیون باغ تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات باغبانی عباس آباد شهرستان آستارا وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی گیلان مشاهده شد.

سپس در سال ۱۳۹۲، این عارضه از باغات فندق منطقه ییلاقی گورج حوزه مرکز خدمات جهاد کشاورزی ملکوت تابعه شهرستان املش گزارش گردید. بنا به بررسی های متعدد، مهمترین علائم بیماری های شایع میوه فندق در باغات فندق استان گیلان سیاه شدگی و چروکیدگی نوک مغز میوه فندق به صورت بافت مردگی نوک میوه فندق در محل اتصال به نافه (فونیکول) می باشد. به طوری که، این علائم بافت مردگی معمولا به داخل مغز میوه فندق پیشرفت می کند.

به منظور شناسایی عامل (یا عوامل بیماری های مغز میوه فندق در باغات و انبارهای محلی، بازدیدهای متعدد انجام و نمونه هایی از میوه فندق با علائم غیر طبیعی در سطح و داخل مغز میوه جمع آوری و به آزمایشگاه منتقل گردید. بررسی ها نشان داد که، نوعا سه نوع علائم در ارتباط با خسارت کمی و کیفی مغز میوه فندق در منطقه فندق کاری اشکورات وجود دارد. نمونه ها بر روی محیط کشت PDA حاوی اسید لاکتیک (پنج درصد) در شرایط دمای °۲۵±C۲ به مدت ۵-۷ روز کشت داده شدند. شناسایی جدایه (ها) بر اساس کلیدهای شناسایی معتبر صورت پذیرفت.

علائم بیماری

الف) کپک قارچی مغز میوه فندق

علائم کپک های قارچی بین دوره رسیدن محصول و خشک شدن مغز میوه فندق پس از برداشت و تا داخل انبار نیز ادامه یابد. کپک زدگی ناشی از خسارت برخی آفات و رشد قارچ های عامل کپک بوده که باعث تغییر رنگ و تلخی مغز میوه فندق می شود (شکل های 1و۲). بارندگی های سنگین و یا تابستان های گرم و مرطوب باعث افزایش کپک زدگی شده و ممکن است تا داخل انبار نیز ادامه یابد. تغییر رنگ داخلی مغز میوه فندق از دیگر علائم رایج میوه فندق در شرایط باغ است (علائم ثانویه). به طوری که، رنگ مغز میوه از حالت طبیعی، سفید مات به حالت نیمه شفاف، زرد روغنی تغییر یافته و طعم تلخ یا تندی پیدا می کند (شکل ۵). برای جداسازی قارچ از میوه فندق ابتدا میوه ها توسط الکل ۷۰ درصد ضد عفونی سطحی شده و توسط اسکالپل سترون به قطعات کوچک تقسیم می شود.

ب) قارچ های مخمری

Borzi (Peglion) Kurtzman Eremothecium coryli (Nematospora coryli) ،Eremothecium cymbalariae و  Eremothecium ashbyi Guill، متعلق به راسته Saccharomycetales و خانواده 2014 Nematosporaceae Shivas et al.2005;Robert et al.2005,Index Fungorum Partnership از عوامل بیماری موسوم به استیگماتومیکوزیس میوه فندق (لکه مخمری میوه فندق) محسوب می شوند (شکل های ۱۰ و ۱۱). قارچ عامل بیماری عمدتا توسط گونه های مختلفی از سن های بدبو (stink bugs) متعلق به راسته ناجور بالان و خانواده Pentatomidae منتقل می شود. علائم در اوائل فصل که پوسته فندق نرم است، بر اثر تغذیه پوره سن ۲-۵ و حشره کامل سن از مواد مغذی میوه باعث ایجاد لکه های اپیکارپ روی سطح پوست میوه نارس و لکه های بافت مرده خشک و اسفنجی شدن داخل میوه فندق و نیز انتقال قارچ بیماری زای N.coryli به میوه در اواسط فصل می شود (شکل های ۷ تا ۹). لکه های روی مغز میوه فندق معمولا تا قبل از پوست گیری میوه فندق مشهود نیستند. ممکن است محل تغذیه بر اثر ورود میکروارگانیسم ها تغییر مانند رنگ دهد و باعث فساد بیشتر مغز فندق گردد. لذا خسارت بیماری به اشکال مختلفی کوچک شدن (شکل ۱۰)، پوکی، فساد و نیز تلخی مغز میوه فندق ظاهر می گردد. به طور کلی استنباط می شود که عارضه تلخی مغز میوه فندق ناشی از دخالت سه عامل جراحت مکانیکی سلول های میوه فندق در زمان تغذیه حشره سن، مکیدن شیره گیاه و تزریق مواد سمی به داخل بافت میوه اتفاق می افتد. اگر چه قارچ اختصاصی میوه است و لیکن با میوه یا دانه آلوده منتقل نمی شود. در شرایط طبیعی، قارچ می تواند حداقل تا چهار سال در میوه زنده بماند.

اسلاید میکروسکوپی قارچ Nematospora coryli در محلول اسید فوشین لاکتو گلیسرول نشانگر آسک های استوانه ای شکل به ابعاد ۹-۶*68-۵۷ میکرومتر حاوی هشت آسکوسپور سوزنی شکل، دو سلولی در ابعاد ۲*۵۰-۴۰ میکرومتر واجد زواند استوانه ای، انعطاف پذیر و شلاقی شکل به طول ۱۵-۱۰ میکرومتر که از یک انتها خارج شده است، می باشد. (شکل ۱۲)

درجه حرارت رشد قارچ بین ۳۷-۱۰ درجه سانتی گراد و دمای بهینه ۳۵-۳۰ درجه سانتی گراد است. آسک ها عمدتا در دمای ۲۵-۲۰ درجه سانتی گراد تشکیل می شوند.

کنترل زراعی

1. میوه ها را بلافاصله پس از ریزش در پای درخت جمع آوری، خشک و پوست کنی شوند.
2. برداشت قبل از بارندگی باعث کاهش آلودگی قارچی کپک می شود.
3. جعبه ها و سبدهای پر از میوه فندق برداشت شده باید تا زمان فرآوری فندق در جای مطمئن و زیر باران نباشد. هر عملی که باعث افزایش جریان هوا در اطراف جعبه ها شود مانع کپک زدگی بیشتر می شود.
4. سن، آفت اصلی فندق نبوده و غالبا اهمیتی ندارد. در مناطق و باغاتی که سمپاشی انجام نمی گیرد جمعیت حشره توسط دشمنان طبیعی متعادل باقی می ماند.
5. زمستان گذرانی حشره کامل سن زیر بوته های گیاهان و پناهگاه های مختلف می باشد. سن ها معمولا بر روی گیاهان علفی و درختچه ها زندگی و از آنها تغذیه می کنند. لذا از بین نبردن علف های هرز اطراف و داخل باغاتی که عارضه تلخی مغز میوه فندق شدید است، توصیه می شود.
6. در شرایطی که جمعیت سن به حد خسارت برسد، می بایست اقدام به سمپاشی با سموم فنیتیون یا فنیتریتیون 1.5 – ۱ در ۱۰۰۰ نمود.

نویسندگان: دکتر محمود هوشیارفرد – مهندس شهربانو پورعبداله

نوشته قبلی

نحوه صحیح نمونه برداری از آب و گیاه

نوشته بعدی

بیماری آتشک در درختان میوه