مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
استفاده از یک نوع ماده غذایی، به تنهایی نمی تواند تمام احتیاجات دام را برطرف کند، چون از طرفی حجم شکمبه و دستگاه گوارش حیوان محدود است، و از طرف دیگر بدن حیوان به مجموعه ای از مواد غذایی احتیاج دارد. این مجموعه مواد مغذی را که توسط انواع مواد غذایی تأمین می شود، جیره غذایی می نامند.
این جیره بر حسب احتیاجات نگهداری، و احتیاجات تولید حیوان، و نوع مواد غذایی قابل دسترس بوده و با توجه به هزینه تغذیه و تنظیم می گردد. باید توجه داشت، تولید شیر به عوامل مختلفی بستگی دارد، که مدیریت تغذیه قسمتی از این عوامل است.
برای حداکثر تولید شیر، تغذیه دام ها با علوفه و کنسانتره، به صورت همزمان لازم بوده و مکمل یکدیگر عمل می کنند ( البته با در نظر گرفتن نسبت علوفه به کنسانتره )
علوفه چیست؟
هر گونه گیاهی پر حجم که ارزش غذایی داشته و خوش خوراک هم باشد ( با در نظر گرفتن درصد الیاف گیاهی و انرژی )، علوفه نام دارد. مانند: یونجه، علف باغ، کاه و سیلوها.
کنسانتره ( خوراک متراکم ) چیست؟
همانطور که اشاره شد، دام برای تولید مناسب، به مجموعه ای از مواد غذایی نیاز دارد. بدیهی است که تمامی مواد مغذی مورد نیاز، در یک نوع علوفه به طور کامل یافت نمی شود. پس برای برطرف کردن این کمبودها، تعدادی از مواد غذایی، با یک ترکیب معین و مقدار مشخص، پس از آسیاب کردن، با هم مخلوط، و خوراک فشرده شده ( متراکم ) جدیدی که ” کنسانتره ” نامیده می شود، تولید می گردد که حداقل نیاز و احتیاجات نگهداری و تولید را در دام تأمین می نماید. به عبارت دیگر کنسانتره یا غذای متعادل، ترکیبی از تعدادی مواد غذایی است که قادر است همه عناصر و مواد ضروری بدن دام را به اندازه کافی تأمین کند.
انواع جیره غذایی
به مجموعه مواد غذایی که یک حیوان در طول شبانه روز کامل دریافت می کند ” جیره ” اطلاق می شود، و از دو بخش علوفه و کنسانتره تشکیل شده است.
به طور عمومی جیره ها بر حسب نیاز حیوان، بر سه نوع پایه ریزی می گردند، که بسته به عوامل گوناگونی همچون نوع، جنس و شرایط محیطی دام ها متغیر است.
1- جیره نگهداری 2- جیره آبستنی 3- جیره تولید.
اصول تهیه جیره متعادل
برای تهیه جیره های غذایی دام، با آگاهی از میزان احتیاجات دام و ترکیب مواد مغذی تشکیل دهنده آن، باید نکات زیر رعایت شود:
- به مقدار کافی انرژی و پروتئین مورد نیاز دام را تأمین کند.
- خوش خوراک و دارای قابلیت هضم بسیار زیاد باشد.
- عاری از عناصر مضر، مواد سمی و مانع شونده های هضمی برای بدن دام باشد.
- قیمت تمام شده جیره متعادل، از نظر اقتصادی قابل برگشت بوده. به عبارت دیگر قیمت جیره، از قیمت موادی که دام تولید می کند کمتر بوده و سود کافی عاید دامدار می کند.
برخی از مواد تشکیل دهنده کنسانتره و ارزش غذایی آن
در دنیا بیش از 15000 نوع مواد علوفه ای موجود است، که بخش هایی از آن در تشکیل کنسانتره نقش دارد، و متأسفانه در کشور ما تنها از تعداد انگشت شماری بهره گیری می شود. این اقلام نیز عبارتند از:
ذرت، جو، سبوس گندم، تفاله چغندر قند، کنجاله تخم پنبه، کنجاله سویا، ملاس چغندر قند.
در بعضی از فرمول های کنسانتره که برای گوساله های جوان و یا دام های با بازده زیاد تهیه می شود، از مواد دیگری نظیر پودر ماهی، برای تنظیم جیره استفاده می شود.
اهمیت مصرف کنسانتره و رابطه آن با تولید شیر
میزان تولید شیر در مدت 305 روز شیرواری، با نحوه تغذیه رابطه مستقیم دارد. یعنی تغذیه صحیح باعث بالا رفتن تولید شیر شده، و در زمان کاهش شیر، این کاهش با افت کمتری ادامه خواهد یافت.
بنابراین در اوایل دوره شیردهی، مصرف کنسانتره از عوامل ضروری و موثر برای ازدیاد تولید شیر، تامین ذخایر بدن دام، کاهش زمان تلقیح و رشد مناسب جنین اولیه در طول دوره شیردهی است.
اهمیت مصرف کنسانتره و رابطه آن با پروار گوساله ها
مصرف کنسانتره در جیره گوساله های جوان، از آخر هفته اول تولد ضروری است.
البته هیچگاه نباید فراموش کرد که در ساعات اولیه تولد باید آغوز یا ماک به گوساله خورانده شود.
امروزه در عمل ثابت شده است پرواربندی دام های جوان، با استفاده از مواد کنسانتره، سود بیشتری را نسبت به چرا بردن دام، نصیب دامداران می کند.
اهمیت مصرف کنسانتره در گوسفندان داشتی و پرواری
معمولاً سه هفته قبل از قوچ اندازی در گله، از کنسانتره دامی به منظور افزایش میزان بره زایی میش استفاده می شود. این عمل به منظور بالا بردن توانایی جفتگیری قوچ ها نیز انجام می شود. در این حالت معمولاً روزانه 100 تا 300 گرم کنسانتره در اختیار دام قرار می دهند و سپس قوچ اندازی اتفاق می افتد.
رشد کامل دام با مصرف کنسانتره متعادل میسر می شود.
دامدار عزیز
تغییر جیره غذایی را به تدریج انجام دهید تا حیوان دچار تنش نشود.
منبع: مزرعه نو
