اکالیپتوس کامالدولنسیس درختی ارزشمند برای زراعت چوب

در سه دهه اخیر آزمایش بر روی گونه های اکالیپتوس در استان های مختلف و همچنین جنگل کاری پراکنده توسط دستگاه های اجرایی و تحقیقاتی صورت گرفته است. در جنگل کاری های اکالیپتوس از هشت گونه استفاده شده که گونه E.camaldulensis به علت برخورداری از سازگاری اکولوژیکی فراوان، تولید چوب زیاد، بهره برداری های کوتاه مدت و استفاده در صنایع مانند خمیر کاغذ روکش گیری، مصارف دارویی، زینتی، تولید روغن های فرار و نجاری، مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است.

اهمیت جنگل و جنگل کاری به منظور تعدیل آب و هوا، افزایش بارش، جلوگیری از فرسایش خاک، تولید چوب صنعتی و تفرجگاه بر هیچ کس پوشیده نیست. براساس آثار و شواهد تاریخی، در گذشته سطح بسیاری از کشور ما پوشیده از جنگل بوده (۱۸ میلیون هکتار) اما در اثر نداشتن مدیریت درست به حدود ۱۲ میلیون هکتار کاهش یافته است. همچنین در شمال کشور در اثر بهره برداری بی رویه و عدم همخوانی تولید با نیاز، تخریب جنگل ها سالانه ۵۰ هزار هکتار برآورد شده است. لذا انجام کارهای اصولی و سریع برای تولید چوب متناسب با افزایش روز افزون جمعیت کشور ضروری است. از اساسی ترین راه های رویارویی با تخریب و رفع نیازها و کاهش فشار بر عرصه های جنگلی، گسترش جنگل کاری با استفاده از درختان سریع الرشد همچون اکالیپتوس می باشد تا بتوان در زمانی کوتاه نیاز بسیاری از کارخانه ها و صنایع چوب کشور را تأمین نمود. در سه دهه اخیر آزمایش بر روی گونه های اکالیپتوس در استان های مختلف و همچنین جنگل کاری پراکنده توسط دستگاه های اجرایی و تحقیقاتی صورت گرفته است. در جنگل کاری های اکالیپتوس از هشت گونه استفاده شده که گونه E.camaldulensis به علت برخورداری از سازگاری اکولوژیکی فراوان، تولید چوب زیاد، بهره برداری های کوتاه مدت و استفاده در صنایع مانند خمیر کاغذ روکش گیری، مصارف دارویی، زینتی، تولید روغن های فرار و نجاری، مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است.

مزایای کشت اکالیپتوس برای زراعت چوب

• رشد سریع و کوتاه بودن دوره بهره برداری با توجه به هدف کاشت
• مصرف های متنوع شامل (تیر، خمیر کاغذ، ستون، چوب صنعتی، ابریشم مصنوعی و تراورس)
• قابلیت کشت در اراضی فقیر و خاک هایی که برای کشاورزی مناسب نیستند.
• استفاده بعنوان بادشکن در حاشیه مزارع آسان بودن تکثیر حفاظت از حاشیه رودخانه ها، جاده ها و ایجاد تفرجگاه
• مقاومت به خاک های شور و قدرت تجدید حیات پس از آتش سوزی
• مصارف دارویی (با ارزش اقتصادی بالا)

کاشت، داشت و برداشت درخت اکالیپتوس

با توجه به مزایای درخت اکالیپتوس در بهبود و توسعه اقتصادی، کشاورزی حفاظتی، مصرف صنعتی و دارویی لازم است با نحوه کاشت، ازدیاد و بهره برداری آن آشنا شویم.

برای زراعت چوب یا جنگل کاری، باید به نکات ذیل توجه نمود:

• انتخاب گونه مناسب و سازگار با منطقه
• کشت گونه و نهال مناسب
• تهیه مناسب زمین
• استفاده از روش های کاشت دقیق و کنترل علف های هرز
• جمع آوری بذر در زمان مناسب

جمع آوری بذر

توصیه می شود در اواخر تابستان تا اوائل پائیز شاخه های بذر دار درختان خوب و سالم را که رنگ کپسول آن ها از سبز به قهوه ای متمایل گردیده جدا کرده و روی پلاستیک یا پارچه های ضخیم پهن نمود. پس از چند روز بذرهای بارور از کپسول جدا می شوند البته تخمک های غیر بارور کوچکتر و سبکتر نیز ریزش می کنند.

کاشت در خزانه

در استان خوزستان کاشت بذر در خزانه در دو فصل انجام می گیرد.

1- کاشت بهاره :

معمولا در اواخر اسفند تا اواسط فروردین ماه، بذرها در گلدان های پلی اتیلنی به طول ۲۵ و قطر ۱۵ سانتی متر کاشته می شوند. خاک سبک (رسوب های حاشیه رودخانه) با کود حیوانی به نسبت یک به سه مخلوط و در هر گلدان 0.5 تا 0.2 گرم بذر کشت می شود. برای جلوگیری از خروج بذرها از گلدان در هنگام آبیاری و همچنین حفظ رطوبت خاک، پس از کشت سطح گلدان ها را با سبوس برنج پوشش می دهند. در تابستان اول پس از جوانه زنی بذرهای باید مراقبت های لازم از جمله حذف علف های هرز، عملیات تنک و آبیاری مناسب صورت پذیرد.

سه آبیاری به منظور استقرار اولیه نهال ها ضروری است.

۲- کاشت پاییزه :

در کشت پاییزه می توان از اواخر شهریور تا اواخر مهرماه بذر اکالیپتوس را در خزانه کشت نمود. کاشت بهاره نسبت به کاشت پائیزه ترجیح داده می شود، چون در اوائل بهار شرایط دما برای سبز شدن بسیار مناسب است و در طول تابستان و پاییز تا زمان انتقال به عرصه (اواسط دی تا اواخر اسفند همان سال به دلیل فرصت کافی و شرایط مطلوب، نهال ها از رشد خوبی برخوردار خواهند شد.

فاصله کاشت نهال ها

با توجه به هدف، کیفیت و ارزش محصولات حاصل از یک توده، رویشگاه، شرایط اقلیمی و سن برداشت، فاصله کاشت را می توان از ۲*۲ متر تا ۵*۵ متر در نظر گرفت.

فصل برداشت

بهتر است زمان برداشت در فصل خواب (اواسط تا اواخر بهمن ماه) باشد. در این صورت، جست های تشکیل شده از ابتدای بهار و پس از برداشت بسیار قوی بوده در اواسط تابستان چوبی شده و با داشتن بافت مقاوم می توانند سرمای پیش رس پاییزه را بدون هیچ خطری تحمل نمایند. برداشت در فصل خواب مانع از جدا شدن پوست گنده و حذف جوانه های موجود می گردد و از این طریق موجب تولید جست های بیشتری می شود.

ابزار برش

امروزه از اره های مکانیکی با تیغه یا زنجیر برنده که آثار منفی بر کنده درخت ندارد، استفاده می شود. ابزار برش باید به اندازه کافی برنده بوده تا مقطع ایجاد شده کاملا سالم، بدون پارگی یا زخم و جدا شدن پوست از تنه باشد و موجب پوسیدگی کنده درخت نگردد.

بهتر است تنه پایه ها با اره موتوری به صورت مورب بریده شوند تا از پوسیدگی کنده جلوگیری گردد.

ارتفاع برش

مقطع برش تا جائی که ممکن است باید نزدیک سطح زمین باشد. نتایج بررسی ها نشان داده است که ارتفاع برش ۱۵ سانتی متر از سطح زمین سبب قوی شدن و افزایش عملکرد چوب در جست ها می شود.

تعداد جست بر روی کنده درخت

از اوائل فصل رشد (بهار تا اواخر پائیز) بر روی هر گنده تعداد چشمگیری جوانه (بین ۵۰ تا۱۴۰ عدد) می روید. پایه های قوی مادری تأثیر فراوان بر تعداد جوانه ها پس از قطع پایه ها دارند.

مدیریت و هدایت جست گروه ها

مدیریت کاهش و یا عدم کاهش جست ها، می تواند با توجه به هدف مورد نظر، کیفیت و ارزش محصولات یک توده شاخه زاد، رویشگاه، شرایط اقلیمی و سن برداشت متغیر باشد.

بررسی ها نشان داده است بهترین شیوه برش در جنگل کاری های دست کاشت اکالیپتوس استفاده از اره موتوری و بریدن کنده از ارتفاع ۱۵ سانتی متری سطح زمین و حفظ ۲ تا ۳ جست در هر کنده می باشد.

زمان تولید و براورد اقتصادی

با توجه به نوع مصرف، کیفیت و ارزش محصولات، رویشگاه، آبیاری و شرایط اقلیمی، سن برداشت متفاوت است.

در استان خوزستان با کشت دست کاشت اکالیپتوس گونه 9616 E. camaldulensis می توان در سن ۵-۳ سالگی برای چوب و در سن ۷-۶ سالگی برای مصرف خمیر کاغذ و در سن بیش از ۷ سالگی برای تأمین چوب صنعتی و تراورس برداشت صورت پذیرد.

در هر هکتار اراضی دیم می توان با فواصل ۳ در ۳ متر تعداد ۱۱۱۱ اصله نهال کشت کرد.

درخت اکالیپتوس کامالدولنسیس در سن ۷-۶ سالگی با ارتفاع ۱۷-۸ متر و قطر ۲۷-۲۵ سانتی متر به تولید اقتصادی چوب می رسد. وزن چوب برداشتی هر اصله به طور میانگین معادل ۸۵۰ کیلوگرم است که در صورت حفظ ۹۰ درصد پایه ها با قیمت خرید چوب به ازای هر کیلوگرم ۶۰۰ تا ۷۰۰ ریال، درآمد هر هکتار معادل 486,000,000 ریال محاسبه می شود و پس از بریدن، درخت دوباره جست زده و رشد می کند و سه تا پنج سال بعد دوباره درآمد جدید عاید خواهد شد. (لازم به توضیح است درآمد در شرایط دیم محاسبه شده است. حال که ارزش و اهمیت اقتصادی اکالیپتوس و نقش بی همتای این درخت سریع الرشد در احداث جنگل و تولید محصولات گوناگون و علت توسعه آن در جهان بر همگان شناخته شده است، ما را بر آن می دارد که هرچه زودتر در استان فعالیت پردامنه ای در زمینه کشت و پرورش اکالیپتوس با هدف زراعت چوب، جهت احیا و آبادانی اراضی فقیر، گسترش فضای سبز و کاهش آلودگی هوا با فراهم نمودن امکانات لازم در جهت تهیه طرح های مفید اقتصادی، حداکثر استفاده بهینه از بخش های مختلف این درخت مفید به عمل آید.

در حال حاضر زراعت چوب با درختان سریع الرشد به خصوص اکالیپتوس و صنوبرها باهدف کاهش فشار بر جنگل ها مورد توجه قرار گرفته، بطوری که در استانهای جنوبی و شمالی کشور زراعت چوب در الویت برنامه های ترویجی بهره برداران قرار دارد.

منبع: جهاد کشاورزی استان خوزستان

نوشته قبلی

تشریح تصویری دستگاه گوارش طیور

نوشته بعدی

بز نجدی بز بومی خوزستان