آموزش تغذیه زنبور عسل

1. تغذیه طبیعی

شهد: شهد یا نکتار، شربت رقیقی است که در گیاه به وسیله سلول های مخصوصی به نام سلول های شهد زا ترشح می شود.

عوامل مؤثر در ترشح شهد

• نوع گیاه: تولید شهد به نوع گیاه بستگی دارد. به طور کلی برای تهیه شهد، گل های سیب زمینی، گوجه فرنگی و چغندرقند کمتر مورد استفاده زنبور قرار می گیرند. بر عکس گیاهانی مانند یونجه، انواع شبدر، پنبه، شکوفه بعضی از گیاهان مانند آویشن، انواع تمشک، سماق، زیرفون و کنگر وحشی از منابع با ارزش شهد هستند.

• رطوبت خاک: هر قدر رطوبت خاک بیشتر باشد، گیاهان شاداب تر هستند و آب کافی در اختیار سلول های شهد زا قرار می دهند.
• سقوط ناگهانی درجه حرارت: در بهار و تابستان حتی اگر با بارندگی همراه باشد، ترشح شهد گل را متوقف می کند.
• باد های تند و گرم: موجب تبخیر می شوند و شدت ترشح شهد را کم می کنند.
• نور: در هوای مه آلود ترشح شهد کم و در مجاورت نور کافی پس از یک بارندگی و هوای نسبتاً گرم، ترشح شهد چندین برابر می شود.
• گرده: بقای جمعیت کندوی زنبور عسل به خصوص هنگام تولید نسل، به میزان گرده ای که در دسترس آنهاست بستگی دارد.

2. تغذیه مصنوعی

به دو منظور به کندو ها غذای مصنوعی (شربت) داده می شود.

• تغذیه تشویقی یا تحریکی

فعال کردن ملکه برای تخم ریزی بیشتر به منظور قوی کردن کندو (از نظر جمعیت) را تغذیه تشویقی یا تحریکی می نامند. میزان شربت مورد نیاز برای تحریک زنبورها در فصل بهار برای کندو های قوی نیم لیتر و برای کندو های ضعیف 1.4 لیتر است. چون هدف اصلی از تغذیه تحریکی فقط افزایش کندو در اوایل بهار است، باید شربت هر روز به کندو داده شود.

دادن شربت زیاد سبب می شود که زنبورها آن را ذخیره کنند و چون زنبورها برای ذخیره کردن شربت، غلظت آن را زیاد می کنند، دیگر تمایلی به استفاده از این ذخیره برای تغذیه لاروها و افزایش جمعیت کندو نشان نمی دهند. بهتر است در صورت امکان، تغذیه تحریکی را نسبت به افزایش جمعیت کندو با همان نسبت (یک به یک) بیشتر کرده و در صورت نیاز (ضعیف بودن چراگاه) تا خاتمه فصل ادامه یابد.

• جلوگیری از ضعیف شدن کندو ها

به دلیل نبودن شهد و گرده گل در منطقه و در اثر نبودن غذای کافی در کندو، زنبور قادر به انجام وظایف محوله نیست و ملکه نیز از تخم ریزی خودداری می کند و در نتیجه کندو ضعیف می شود. مقدار شربت تهیه شده باید از نظر کمی و کیفی طبق اصول صحیح باشد زیرا اگر مقدار شربت بیش از اندازه باشد کندو های ضعیف نمی توانند آن را در مدت کوتاهی مصرف کنند و به علت رقیق بودن آن (نسبت یک به یک) در داخل کندو سریع تر تخمیر می شود و در دستگاه گوارش زنبور عسل تولید گاز می کند که همین امر باعث فشار آوردن به کیسه هوای زنبور عسل می شود در نتیجه زنبور قادر به پرواز نیست و پی در پی می افتد.

طرز تهیه شربت برای تغذیه زمستان زنبور عسل

معمولاً غلظت شربت محرک بهاری با نسبت یک به یک (یک کیلوگرم شکر در یک لیتر آب) نتیجه خوبی می دهد زیرا این نسبت تا حدودی شبیه همین نسبت در شهد گل هاست. برای تغذیه زمستانی بهتر است از شربتی با نسبت 5 به 3 (5 قسمت شکر و 3 قسمت آب) استفاده شود.

مقدار غذای زمستانی مورد نیاز یک کندو بر مبنای تعداد شان هایی که پر از زنبور باشند برآورد می شود. مثلاً برای یک کندوی لانگستروت 1.5 کیلوگرم شکر برآورد می کنند. علاوه بر آن باید مقدار یک کیلوگرم شکر نیز به خاطر صرف انرژی در زمان تبدیل شربت استفاده شود.

برای محاسبه شربت مورد نیاز هر کندو از رابطه زیر استفاده می کنند:

تغذیه کمکی

اگر از یک کلنی خوب نگهداری کنند، احتیاج به تغذیه اضافی ندارد. اگر هشت هفته قبل از پیدا شدن گرده تازه در طبیعت، در کندو گرده کافی وجود داشته باشد، جمعیت کلنی به سرعت زیاد می شود و این زنبورها می توانند به جمع آوری گرده تازه و توسعه جمعیت خود بپردازند. از طرف دیگر کلنی هایی که فاقد گرده در مراحل بحرانی باشند، در این مرحله بدون پرورش نوزاد می مانند و یا تعداد کمی نوزاد پرورش می دهند و هنگامی که گرده طبیعی به وجود می آید، جمعیت کم آن ها نمی تواند از موقعیت موجود به خوبی بهره برداری کند.

اهمیت کندو های با جمعیت زیاد، چه برای تولید عسل و چه گرده افشانی و یا تولید بچه کندوی مصنوعی، برای فروش اهمیت ویژه ای دارد. زنبور عسل مانند تمام جانوران دیگر احتیاج به ویتامین هایی دارد که با سایر مواد غذایی به خصوص پروتئین ها باید در تعادل مطلوب باشند. دانه های گرده به طور استثنایی سرشار از ویتامین های محلول در آب است.

همان طور که برای رشد مطلوب غده های تامین کننده ژله رویال (غذای نوزادان) فقط پروتئین لازم است، ویتامین ها برای رشد نوزادان اهمیت اساسی دارند. زنبور عسل آب مورد نیاز خود را از نوش گل ها و آبی که مستقیما از منابع مختلف به کندو حمل می کند، تامین می کند. مانند تمام موجودات زنده، آب در بدن زنبور عسل به عنوان حلال عمومی بیشتر مواد آلی و مواد معدنی است و در سوخت و ساز سلول های بدن مورد نیاز است. مقدار نیاز به آب تحت تأثیر فصول مختلف سال متفاوت است.

هنگام بهار که پرورش نوزادان در جریان است و عسل غلیظ به عنوان غذا مصرف می شود، آب اضافی برای رقیق کردن عسل لازم است. فرمول های موادی که به جای گرده گل مورد استفاده قرار می گیرند و توسط متخصصان پرورش زنبور عسل پیشنهاد شده به شرح زیر است:

در تغذیه زنبور عسل با وارد شدن به فصل سرما، تغذیه به صورت پودری و خمیری و با ورود به فصل گرم، تغذیه به صورت شربت تهیه می شود. همچنین از فصل بهار به سمت فصل تابستان و از اواخر تابستان و اوایل پاییز، غلظت شربت از رقیق به شربت غلیظ تغییر می کند.

منبع: موسسه تحقیقات علوم دامی کشور / فرید آریامنش – داود سیدی