آشنایی با گل نرگس

تاریخ انتشار: 12 بهمن 1399

گل ها همواره نمادی از شگفتی و شادی و بازگویی احساسات بوده اند و در باور انسان های دوران باستان و امروز قدرت بی همتای خالق را به یاد می آورند. وسعت نرگستان ها در بهبهان چنان بوده که رنگ طلایی آن از دور به چشم می آمده و بوی عطر آن در همه جا پراکنده می گردیده است. این گل در سال ۱۹۹۲ میلادی در جشنواره گل هلند رتبه نخست را به خود اختصاص داده و هلندی ها به خاطر علاقه به گل نرگس نام یکی از خیابان های خود را بهبهان نامگذاری کرده اند.

گیاهشناسی گل نرگس

گل نرگس یکی از گیاهان ژئوفیت، تک لپه و چند ساله با نام علمی .Narcissus tazetta L می باشد این گل از خانواده Amaryllidaceae بوده و دارای حدود ۶۵ گونه و ۲۰۰۰۰ رقم هیبرید است. نرگس گیاهی سوخ دار (پیازدار) است. سوخ نرگس از نظر مرفولوژیکی، ساقه زیرزمینی بسیار کوتاه و ضخیمی به نام طبق یا صفحه قاعده ای است که برگ های فلس مانند ضخیم مملو از مواد غذائی آن را احاطه کرده است. از پایین ساقه، ریشه خارج می گردد که نابجا بدون انشعاب، بدون تارهای کشنده و یا هر کلاهک مشخص هستند، از بالای ساقه و قسمت انتهائی، شاخه گل دهنده به شکل استوانه ای و بدون گره خارج می شود که در انتها تولید گلچه می کند، گلچه در ابتدا در یک غلاف بسته قرار دارند.

پراکنش جهانی

گل نرگس در کشور های ناحیه مدیترانه، آمریکا، جنوب غرب آسیا (ایران) و همچنین در کشمیر، چین و ژاپن کشت می شود.

پراکنش در ایران

در برخی از نواحی ایران گیاه نرگس به صورت خودرو وجود دارد که از آن جمله می توان به مناطقی در استان فارس نظیر شیراز، کازرون و منطقه گله دار در شمال استان بوشهر اشاره نمود. مهمترین رویشگاه نرگس در ایران شهرستان بهبهان است که در سال ۱۹۹۲ میلادی به عنوان بهترین و با کیفیت ترین نرگس در دنیا شناخته شده است. گل های نرگس بومی ایران قدیمی ترین گلهای زینتی بوده که قدمت آن تا به قبل از تاریخ هجری می رسد. در کشور ما این گل مانند دیگر گیاهان از تنوع خاصی برخوردار بوده و از زمان های قدیم بطور خودرو سطح وسیعی از مناطق جنوبی کشور را به خود اختصاص داده است. نرگس زار بهبهان تا دو دهه پیش سطحی حدود ۷۰۰ هکتار را پوشش می داد در حالی که هم اکنون به حدود ۶۰ هکتار کاهش یافته و تا ۵ میلیون شاخه گل نرگس رقم شهلا در این شهرستان تولید می شود.

انواع نرگس عبارتند از : شهلا (ساده)، مسکینک، شصت پر، پنجه گربه ای

مصارف دارویی گل نرگس

پیاز این گیاه دارای آلکالویدهای آماریلید، نارسیس، تازه تین و گلاتامین می باشد که برای درمان ضعف ماهیچه ها، تقویت اعصاب حسی و قی آور استفاده می شود.

شرایط اکولوژیکی رشد و پرورش گل نرگس

زمان رویش همه گونه های گل نرگس در زمستان و دوره خواب سوخ ها در تابستان می باشد. معمولا در فضای باز در تپه های صخره ای، مراتع، دشت ها و ارتفاعات کم تا زیاد دیده می شوند. زمان رویش گل نرگس در فصل پاییز، گل دهی آن اختیاری و بیشتر تمایل به اواخر پاییز و اوایل زمستان دارد. همه گونه ها توسط حشراتی مانند زنبور ها، پروانه ها و مگس ها گرده افشانی می شوند. بعضی از گونه ها بسیار معطر هستند.

گل های نرگس هر ساله در باغچه ها و فضای سبز نقش مهمی در زیباسازی محیط ایفا می کنند. آنها به عنوان گل های گلدانی و شاخه بریده نیز مورد استفاده قرار می گیرند. سوخ ها قابلیت رشد در خارج از فصل را داشته و در فصول مختلف در گلخانه می توانند تولید گل نمایند. ماه های مرداد و شهریور بهترین زمان برای کشت نرگس می باشد. اگرچه پیاز ها باید تا ماه مهر کشت شوند، ولی تا آبان ماه نیز قابل کشت هستند. هنگام کشت سوخ ها را به طور مجزا با فاصله ۱۵ سانتی متر در یک خاک با زهکشی خوب و مناسب در عمق حدود ۱۰ سانتی متر قرار می دهند. بهتر است مقداری کود معمولی را با خاک مخلوط و در زیر محل کاشت بریزید و اگر خاک، رسی و سنگین است، مقداری شن با آن مخلوط تا به زهکشی خاک کمک کند. نرگس ها برای گل دهی در سال بعد، نیاز به انرژی سرازیر شده از ساقه و برگ به پیاز ها دارند. به همین دلیل نباید برگ ها را از محل طوقه قطع نمود چرا که باعث می شود سوخ ها ضعیف شوند. هنگامی که ۶ هفته سپری شد، بعد از گل دهی می توان برگ ها را قطع نمود در اینصورت بر گل دهی سال بعد تأثیری ندارد.

سرمایه گذاری و توجه به جنبه های پرورش گل می تواند به صادرات کشور و ایجاد شغل در منطقه از طریق موارد زیر کمک نماید:

کشت و فروش گل نرگس
حمل و نقل مناسب گل ها
تهیه امکانات مناسب فرآوری و اسانس گیری از گل های تولید شده
جلب گردشگران اکوتوریسم

نرگس زارهای بهبهان را با برپایی جشنواره های ویژه متحول نماییم و سطح اراضی تولید بعنوان مادر نرگس زارهای ایران از قریب ۶۰ هکتاری کنونی به دوران طلایی اولیه خود یعنی بالغ بر ۷۰۰ هکتار بازگردانیم.