مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
دسترسی به آب در مناطق خشک و نیمه خشک جهان روزبه روز سخت تر و به دنبال آن تولید محصولات کشاورزی و باغی نیز روز به روز مشکل تر می شود. از سوی دیگر افزایش تبخیر و تعرق قابل توجه محصولات باغی و سبزی ها در مزرعه موجب بالا رفتن نیاز آبی و کاهش بازار پسندی این محصولات خواهد شد.
همچنین اگر افزایش روزافزون جمعیت مصرف کننده، شیوع بیماری های مختلف گیاهی، طغیان آفات، فرسایش خاک ها، افزایش مصرف کودهای شیمیایی و کاهش بارآوری محصولات را نیز به این چالش ها اضافه کنیم، در می یابیم که توسعه کشت های گلخانه ای می تواند یکی از راه حل های مسئله باشد.
گلخانه کوچک مقیاس
سازه فلزی گالوانیزه با پوشش شفاف و نورگذر با ابعاد کوچک و ارتفاع مناسب که امکان کنترل نسبی عوامل محیطی مانند دما و رطوبت در آن فراهم باشد. این گلخانه ها در اراضی خرد و کوچک و در اراضی داخل محدوده روستا، شهر و شهرک های مسکونی، ترجیحا در مناطق سکونت متقاضیان و در مساحت های کمتر از ۳۰۰ متر مربع احداث می شوند. با تشدید خشکسالی در بیشتر استان های کشور و محدودیت منابع آب زیرزمینی، تأمین آب برای کشت و کار، بزرگترین چالش بخش کشاورزی شده و این مشکل برای کشاورزان خرده پایی که زمین های کوچکی دارند و تنها منبع درآمدشان کشت و زرع در این فضای کوچک است بیشتر خودنمایی می کند.
از سوی دیگر چنین وضعیتی موجب شده تا بحث مصرف بهینه آب بویژه در بخش کشاورزی به ضرورتی غیر قابل انکار تبدیل شود که همه سیاست های بخش کشاورزی را تحت الشعاع قرار داده تا جایی که وزارت جهاد کشاورزی در قالب یکی از جدیدترین طرح هایش در راستای برنامه اقتصاد مقاومتی شرایطی را فراهم آورد تا کشاورزان و حتی مردم عادی به ایجاد گلخانه در اراضی محدوده های شهری و روستایی ترغیب شوند. با توجه به خرد بودن بسیاری از اراضی کشاورزی کشورمان و اوقات فراغت در برخی خانوارهای روستایی و شهری و امکان تولید در گلخانه های خرد و کوچک، اگر این سیاست بدرستی اجرا شود می تواند به اشتغالزایی و افزایش بهره وری از زمین های کوچک و فضاهای بلااستفاده در خانه های روستایی و شهری بینجامد.
برای صدور مجوز گلخانه های کوچک مقیاس محدودیتی وجود ندارد و این مجوزها از سوی سازمان جهاد کشاورزی استان صادر و تسهیلات نیز پرداخت خواهد شد. لذا متقاضیان می توانند با مراجعه به مراکز خدمات جهاد کشاورزی در شهرستان ها در سامانه سماک ثبت نام نموده و پس از طی مراحل قانونی و اخذ پروانه تاسیس نسبت به احداث گلخانه کوچک مقیاس اقدام نمایند.
اهداف احداث گلخانه های کوچک مقیاس
- گسترش کشت یا انتقال کشت سبزی ها و محصولات گلخانه ای در کنار مراکز مصرف و جمعیت شهری؛
- ایجاد فرصت های خوداشتغالی و اشتغال خانوار روستایی با احداث واحدهای تولیدی کوچک و با نیاز سرمایه گذاری اندک به عنوان منبع درآمد جانبی؛
- ایجاد فرصت برای کسب تجربه و مهارت بیشتر و آشنایی گام به گام با شیوه های مدرن تولید گلخانه ای؛
- حفظ کاربری اراضی خرد در محدوده روستاها و شهرها و بهره برداری اقتصادی از آنها؛
- کاهش مصرف نهاده ها؛
- افزایش تولید در جوار مراکز جمعیتی و اقامتی کاهش هزینه حمل و نقل و پس از برداشت در مناطق دوردست؛
گلخانه های کوچک مقیاس به حل مسایل اجتماعی، اشتغال زایی مستقیم، تمرکز زدایی و تثبیت جمعیت در مناطق روستایی و احیای کشاورزی خانوادگی، تقویت نهاد خانواده کمک نموده و امکان فعالیت به صورت پاره وقت را برای خانواده ها در مناطق روستایی فراهم می کند. عرضه محصولات به صورت تازه خوری در محل و پایداری شغل از دیگر اهداف احداث گلخانه های کوچک مقیاس است.
تنوع کاربری گلخانه های کوچک مقیاس
علاوه بر تولید، پرورش و نگهداری گل و گیاهان زینتی و سبزی های خوراکی در این نوع گلخانه ها، می توان تولیدات دیگری داشت از جمله :
- تولید گیاهچه از بذور مختلف با هدف تکثیر، قلمه، نشا و…؛
- عرضه و فروش گل و گیاهان زینتی در منازل، مراکز عمومی و پارک ها؛
- تولید ماهی های زینتی و خوراکی بصورت مجزا یا آکواپونیک؛
- پرورش حیوانات خانگی و پرندگان با هدف درآمدزایی؛
- پرورش کرم ابریشم، کرم خاکی، زالو و…؛
- تولید قارچ (با تغییراتی در پوشش گلخانه)؛
- به کارگیری در زمینه خشک کن های میوه و سبزی (خشک کن های خورشیدی)؛
- به کارگیری با هدف تولید علوفه آبکشت برای تغذیه تکمیلی دام و طیور به ویژه در مناطق بحران زده؛
تیپ های پیشنهادی برای گلخانه های کوچک مقیاس
تیپ های بسیار گوناگونی برای گلخانه های کوچک مقیاس معرفی شده اند که هر یک دارای مزایا و معایبی هستند. ولی بر اساس منطقه، هدف، کاربری و سرمایه قابل دسترسی ۲ تیپ کاربرد بیشتری دارد که در اراضی با شیب ملایم و برای کشت سبزی های برگی طیف وسیعی از گیاهان زینتی، نشا و قلمه، پرورش طیور، پرورش ماهی و بسیاری فعالیت های کوچک مقیاس دیگر قابل اجرا هستند.
1- گلخانه تک دهانه تونلی کمانی (کوانست)
- مقاومت خوب در برابر باد و برف؛
- هزینه ساخت پایین؛
- ارتفاع بین ۲.۲ تا ۳.۲ متر؛
- پوشش معمولا پلی اتیلن تک لایه و گاهی دولایه با هوای تحت فشار؛
2- گلخانه تک دهانه تونلی ایستاده
همان گلخانه تونلی است که در قسمت کناری پایه ها (ستون ها) حالت ایستاده داشته و بر خلاف تیپ گرد امکان استفاده از کناره های گلخانه فراهم است.
معیارهایی که در هنگام احداث گلخانه باید رعایت گردند
تناسب ابعاد و ارتفاع گلخانه به نوعی که امکان فعالیت در سازه فراهم بوده و امکان تهویه، گرمایش و تامین نور کافی میسر باشد.
اجزای سازه (اسکلت) ضدزنگ و دارای استقامت کافی در برابر عوامل جوی و حداقل عمر مفید ۸ تا ۱۰ سال باشند.
کلیه اتصالات می بایست گالوانیزه بوده و از جوشکاری و استفاده از لوله سیاه خودداری گردد.
نوع و نصب پوشش به نحوی باشد که حداقل 3 سال دوام داشته باشد.
جهت گلخانه کوچک مقیاس می تواند شرقی غربی یا شمالی جنوبی باشد ولی ترجیحا انواع تک دهانه بهتر است شرقی-غربی و انواع به هم پیوسته، شمالی-جنوبی ساخته شوند (جهت وزش باد و تهویه گلخانه اولویت دارد).
فاصله گلخانه های کوچک مقیاس از سایر فعالیت ها ضابطه خاصی ندارد ولی لازم است فاصله ایمن از رودخانه، تیر و کابل های برق، خطوط و لوله کشی گاز و… رعایت شود.
بازار فروش
بازار فروش محصولات تولید شده در گلخانه های کوچک مقیاس بسته به نوع محصول می تواند بازارهای محلی، داخل استان و یا خارج استان باشد.
بازگشت سرمایه
براساس نوع تولید و میزان فعالیت گلخانه در طول سال بازگشت سرمایه از ۳ تا ۵ سال متغیر خواهد بود.
نویسنده: فاطمه جهان پور
