معرفی انواع صنوبر در ایران

در ایران انواع صنوبر وجود دارد. عده ای از محققان معتقدند بعضی از این گونه ها قرن ها پیش به ایران وارد شده اند. اما از آن جا که قدمت این گونه ها در ایران به چندین قرن می رسد می توان آن ها را درختان بومی ایران دانست. در مجموع چهار گونه صنوبر در ایران وجود دارد که عبارتند از :

۱- تبریزی

این درختان بیشتر در مناطق سردسیری و معتدله می رویند و به علت نیاز شدیدی که به آب دارند بیشتر در حاشیه رودخانه های دایمی و مسیرهای آبیاری دیده می شوند. در مناطق مختلف کشور انواع گوناگون تبریزی وجود دارد که دو گونه مشخص آن عبارتند از:

• تبریزی : ویژگی های این درخت عبارتند از : تنه صاف و قد کشیده ، تاج دوکی و باریک ، شاخه هایی متمایل به تنه که تاج کاملا بسته ای را شکل می دهد و پوست خاکستری که در پیری متمایل به خاکستری تیره می شود . تبریزی به نام هایی چون تبریزی آق قواخ و راجی معروف است. با توجه به شکل بسته تاج می توان آن را در فاصله هایی نزدیک هم کاشت. بیشتر قلمستان های انبوه صنوبر ( به ویژه در حاشیه رودخانه ها ) را این گونه درختان تشکیل می دهند.

• شالک : در این گونه تاج کاملا باز و شاخه ها نیز از یکدیگر باز هستند. تنه آن ها معمولا ناصاف تر و تیره تر از تبریزی ها است و شاخه های قطور و متعددی تولید می کند، و به علت تنه کوتاه تر و شاخه های متعدد، کاشت آن در مقایسه با تبریزی کمتر متداول است. شالک به نام هایی همچون اشنک، دله راجی، ایری قلمه نیز معروف است. این گونه با تراکم های مختلف در حاشیه رودخانه های زنجان رود و دیگر مناطق معتدله سرد کشور دیده می شود.

۲- کبوده یا سپیدار

این گونه بیشتر در مناطق خشک و نیمه خشک در حاشیه رودها و مسیرهای آبیاری دیده می شود. البته در مناطق سردسیری و معتدله هم کاشت آن ها متداول است. تفاوت عمده سپیدار با تبریزی ها در تنه صاف، سفید و شیری رنگ آن است که در یری به صورت شیری متمایل به خاکستری با شکاف های کوچک به شکل چشم در می آید.

پشت برگ های این درخت پوشیده از کرک است که معمولا به رنگ سفید دیده می شود. سپیدار به نام های مختلفی همچون کبوده، شال، آلاچنار و کلمبور نیز معروف است.

از این گونه دو رقم مشخص دیگر وجود دارد که عبارتند از:

• کبوده شیرازی : این گونه دارای تاج باز و گسترده و شاخه های متعدد است. گستردگی تاج و تعداد شاخه کبوده شیرازی در مقایسه با شالک کمتر ولی کاملا از گونه های دیگر کبوده متمایز است.
• کبوده بومی : این گونه دارای تاج بسته و متراکم است و تنه سفید مایل به سبز زیتونی دارد. تفاوت کبوده بومی با تبریزی ها علاوه بر شکل برگ و رنگ تنه در حالت شاخه هاست چرا که شاخه ها کاملا به تنه نمی چسبند در حالی که در تبریزی ها شاخه ها تقریبا چسبیده یا کاملا متمایل به تنه می باشد. هم چنین در تبریزی ها شاخه های پایینی معمولا به طور طبیعی خشک می شوند در حالی که در کبوده بومی این حالت به ندرت دیده می شود.

۳- سپید پلت

این گونه بومی جنگل های شمال کشور، به ویژه جنگل های مناطق جلگه ای می باشد.

به همین علت در مناطق دیگر معمولا تنه آن بلند نمی شود و شاخه ها نیز کاملا باز و گسترده و حتی در فضاهای باز متمایل به سطح زمین است. برگ و تنه درخت سپید پلت به کبوده شبیه است، ولی تنه آن خشن تر و دارای زوائد و شکاف های بیشتری است. در ابتدای ساقه سپید پلت های پیر برجستگی هایی وجود دارد که مختص این گونه است.

سپید پلت به منظور تولید چوب در مناطق خارج از شمال کاشته نمی شود و با وجود توسعه و گسترش گونه های خارجی پر محصول، استفاده از سپید پلت در حاشیه روستاها و اراضی کشاورزی حتی در شمال کشور معمول و متداول نیست.

۴- پده

این گونه در حاشیه رودخانه های گرمسیر کشور مانند حاشیه رودخانه های دز، کارون و کرخه به شکل بیشه های گسترده به چشم می خورد.

با این حال در مناطق کویری و حتی مناطق سردسیر و خشک نیز هرجا رطوبت در خاک وجود داشته باشد، می تواند رشد کند. پده در مقایسه با دیگر صنوبرها مقاومت بیشتری را در برابر شوری خاک و خشکی نشان می دهد اما به ندرت قامت آن مرتفع می شود و معمولا در شکل و اندازه متوسط بیشه های انبوهی را به وجود می آورد. این گونه در مناطق مختلف به نام های پده، گردبید، بید سمرقندی، پلک و پی چوب معروف است.