مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
موطن اصلی کنه زنگ مرکبات ، آسیای جنوب شرقی است. این کنه احتمالاٌ به همراه میزبان اصلی خودش به سایر مناطق مرکبات خیز انتقال یافته است و هم اکنون به عنوان آفت مهم مرکبات در بیشتر مناطق گرمسیری و مرطوب دنیا محسوب می گردد. در ایران این کنه در تمامی مناطق حاشیه دریای خزر پراکنده است.
کنه زنگ مرکبات به کنه نقره ای مرکبات نیز معروف است. خسارت این کنه در سال ۱۳۳۳ در شمال کشور مورد توجه قرار گرفت و به عنوان یک آفت با اهمیت اقتصادی شناخته شده و باعث کاهش کمیت و کیفیت محصول می گردد. برای کاهش خسارت این آفت روی میوه و برگ مرکبات از سموم شیمیایی مختلف استفاده شده است.
خصوصیات شکل شناسی کنه زنگ مرکبات
کنه های بالغ بدنی کرمی شکل و کشیده دارند که طول آنها در حدود ۳ برابر عرض بدن است. رنگ آنها از زرد روشن تا کاهی متغیر است.
این کنه دو جفت پای کوتاه در جلوی بدن و یک جفت پای دروغی یا بادکش در قسمت انتهایی بدن دارد که در حرکت و چسبیدن به سطح میزبان، به آن کمک می کند.
تخم های کنه زنگ مرکبات کروی با سطح صاف و رنگ آن از شفاف تا تیره متغیر است. این کنه دارای دو مرحله پورگی است که شبیه جانور کامل بوده و فقط از نظر جثه کوچکتر است.
خسارت های کنه زنگ مرکبات
خسارت به برگ و سرشاخه
کنه زنگ مرکبات روی برگ و سرشاخه های جوان تغذیه کرده و باعث ایجاد لکه های کوچک قهوه ای رنگ می شودکه به ان زنگار می گویند. بیشترین خسارت روی برگ درختان وقتی است که کنه ها از سطح زیرین برگ تغذیه می کنند. خسارت به برگ های پایین تر باعث ریزش برگ مخصوصاً در اواخر پاییز می شود.
خسارت به میوه
میوه تمام ارقام مرکبات به خسارت کنه زنگ مرکبات حساس است. آلودگی کنه زنگ مرکبات روی میوه اهمیت اقتصادی بالایی دارد و باعث کاهش اندازه میوه و بازار پسندی و نیز افزایش ریزش میوه می شود.
علائم خسارت روی پوست میوه بر اساس رقم و رسیدگی میوه تفاوت دارد. خسارت روی گریپ فروت ، لیمو ترش و لیمو شیرین در اوایل رشد میوه به رنگ خاکستری متمایل نقره ای ( باعث نقره ای شدن پوست ) می شود. خسارت به میوه های پرتقال در اوایل رشد باعث ایجاد لکه های قهوه ای رنگ روی میوه می شود. در مرحله رسیدگی به میوه به این خسارت پوست زنگار گفته می شود.
مشاهدات نشان داده که غالباً جمعیت زیاد کنه، ۲ تا ۳ هفته قبل از ظهور علائم قابل رؤیت روی میوه وجود دارد. میوه های خسارت دیده از کنه زنگ مرکبات کندتر از میوه های سالم رشد می کنند و در نتیجه میوه ها در زمان برداشت کوچکتر هستند و آب کمتری دارند.
زیست شناسی کنه زنگ مرکبات
در دوره زندگی کنه زنگ مرکبات چهار مرحله دیده می شود که عبارتند از تخم، نوزاد ( لارو )، پوره و جانور کامل.
ماده ها یک تا دو روز پس از بلوغ شروع به تخم ریزی می کنند و روزانه یک تا دو تخم روی برگ، میوه و سرشاخه های کوچک می گذارند و حدود ۳۰ تخم در طول زندگی می گذارند.
تخم ها در حدود ۳ روز ذر حرارت ۲۷ درجه سانتی گراد تفریغ می شود و نوزاد ( لارو ) خارج شده شبیه جانور کامل بوده و به رنگ زرد روشن است و پس از ۲ روز پوست اندازی کرده و به مرحله پورگی تبدیل می شود. دو روز بعد پوست اندازی دوم صورت گرفته و پوره به جانور کامل تبدیل می شود.
طول دوره زندگی این کنه در حرارت ۲۷ درجه سانتیگراد از تخم تا جانور کامل ۶ روز است و طول عمر جانور کامل ۱۴-۱۲ روز است. کنه زنگ مرکبات در شرایط آب و هوایی مساعد هر ۸ تا ۱۰ روز یک نسل ایجاد می کند.
تغییرات جمعیت
کنه زنگ مرکبات زمستان را به صورت جانور کامل و بالغ داخل جوانه ها و در فرورفتگی های میوه و سرشاخه های جوان و نیز در محل ناف میوه ها سپری می نماید. در بهار کنه زنگ مرکبات روی برگها و جوانه های جدید مهاجرت می کند، تغذیه کرده و زاد و ولد می نماید.
جمعیت این کنه بسته به شرایط آب و هوایی اغلب از خرداد ماه شروع و در تیرماه رو به افزایش می گذارد. بیشترین تراکم جمعیت آفت از اواخر تیر ماه تا مهر ماه بسته به منطقه و شرایط آب و هوایی هر منطقه مشاهده می گردد. در طول تابستان بیشترین فراوانی جمعیت کنه روی میوه مشاهده می شود.
تراکم جمعیت آفت از مهرماه به بعد با کاهش درجه حرارت و افزایش بارندگی کاهش پیدا کرده به طوریکه در ماه های زمستان در نمونه برداری های انجام گرفته، تراکم جمعیت آن به صفر تنزل می یابد.
تراکم جمعیت کنه زنگ مرکبات در باغ های سمپاشی شده و سمپاشی نشده به طور قابل ملاحظه ای تفاوت دارد و این بیانگر آن است که سمپاشی در کاهش جمعیت آن نقش بسزایی دارد و با مدیریت کنترل آفت با استفاده از سموم موثر و در زمان مناسب می توان به راحتی آفت را کنترل نمود.
در ادامه روش ردیابی، کنترل و مبارزه و معرفی انواع سموم با میزان مصرف آن ها را شرح می دهیم:
ردیابی
لازم است ردیابی کنه زنگ مرکبات از اواسط بهار تا پایان تابستان صورت گیرد. در اواسط بهار روی سرشاخه های جوان و در تابستان روی میوه بازدید و جستجو گیرد.
در درختان لیمو این کنه سراسر سال روی میوه فعالیت می کند معمولاً میوه هایی که علامت آفت زدگی دارد فاقد کنه و یا کنه های کمتری دارند چون کنه ها روی میوه های سالم، تازه و خسارت نزده مهاجرت می کنند.
یک ذره بین دستی با بزرگ نمایی ۱۰ تا ۱۴ برابر برای مشاهده کنه ها روی برگ و میوه لازم است. باغ هایی که سابقه آلودگی به کنه زنگ را در سال قبل داشته باشند باید با دقت بیشتری بازدید انجام شود.
کنترل
برای کنترل کنه زنگ مرکبات باید موارد ذیل مورد توجه قرار گیرد:
- قابلیت ذاتی کنه ها در افزایش سریع جمعیت و ایجاد خسارت
- مشکل بودن ردیابی کنه ها به علت کوچک بودن اندازه آنها
بنابراین باید باغ های مرکبات مورد بازدید هفتگی قرار گرفته، برگها و میوه های درختان مرکبات به طور تصادفی انتخاب و زیر ذره بین یا بینوکولر مورد بررسی قرار گیرد. در صورت مشاهده کنه نسبت به سمپاشی اقدام شود. در این ارتباط توجه به برنامه پیش آگاهی مرکبات استان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
نظر به اینکه در برنامه سمپاشی باغات مرکبات شمال کشور با توجه به وجود آفات متعدد، معمولاً یک نوبت سمپاشی در اواخر بهار یا اوایل تابستان صورت میگیرد کمک بزرگی در کنترل کنه زنگ مرکبات می کند. لذا ضروری است در صورت وجود کنه از کنه کش های متداول در ترکیب سمپاشی استفاده شود.
به علت کوتاه بودن سیکل زندگی آفت و چند نسلی بودن آن، احتمال آلودگی مجدد وجود دارد بنابراین لازم است بازدید ها ادامه یابد. در صورت وجود آلودگی تکرار سمپاشی به صورت لکه ای با استفاده از کنه کش های متداول توصیه می گردد.
جدول نام برخی کنه کش های متداول و میزان مصرف آن
