مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
درباره شتر
شتر با کمترین هزینه ممکن برای نگهداری، به دلیل دستگاه خاص گوارشی منحصر به فرد است و حیوانی نشخوار کننده، بدون شاخ و زوج سُمی است که به پستانداران تعلق دارد.
طی سال های اخیر با خشکسالی های پیاپی، کاهش بارش باران و از بین رفتن مراتع، پیش از گذشته نیاز به پرورش شتر احساس می گردد. شتر نیاز اندکی به آب و مواد غذایی داشته و نسبت به تغییرات اقلیمی و گرم شدن هوا مقاوم است، ضمن اینکه این حیوان در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی رشد می کند و اگر بتوان صنعت پرورش شتر را توسعه داد، بخش مهمی از اقتصاد مناطق بیابانی رونق بخشیده خواهد شد. نگهداری و پرورش شتر به سه طریق انجام می شود، شامل پرورش شترهای شیری، گوشتی و سواری.
کشورهای حاشیه خلیج فارس و برخی نقاط کشور علاقه بسیار زیادی به گوشت و محصولات لبنی این حیوان دارند. به منظور حمایت و سرمایه گذاری از بخش صادرات غیر نفتی و با هدف ایجاد اشتغال و استفاده از ظرفیت های بالقوه منطقه و شرایط مستعد استان، پرورش شتر و صادرات آن مورد نظر قرار گرفته و در آینده ای نزدیک می تواند به یکی از کالاهای اصلی صادراتی استان تبدیل شود. پرورش شتر بسیار اقتصادی بوده و درآمد حاصل از آن شامل فروش گوشت، شیر، پوست، پشم و زاد و ولد شتر می باشد. ارزش اقتصادی یک شتر بیش از 6.5 میلیون تومان است. بیماری های شایعی که هم اکنون بین دام های سبک و سنگین وجود دارد، در این حیوان رایج نیست و کمترین نیاز را به نهاده های تولید دارد.
پرورش شتر یکی از سودآورترین و در عین حال کم هزینه ترین بخش های دامداری است که در عین حال، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. قدرت تولید و زیست شتر در شرایط جوی نامناسب کشور و تولید محصولات دامی ارگانیک از جمله عواملی است که پرورش و نگهداری آن را کاملا توجیه می سازد.
این نکته برای سرمایه گذاران حائز اهمیت است که بازدهی پرورش شتر دو برابر پرورش گاو است و در مقابل، هزینه های پرورش این حیوان سودمند نیز به نصف کاهش می یابد. پرورش شتر فرصتی سودآور در استان است که می تواند زمینه ساز صنعتی سودآور در کشور نیز باشد.
انواع نژادهای شتر در ایران
نژاد ترکمن : شتر یک کوهانه با چثه ای قوی است که جزو شتران شیری می باشد. بیشتر در منطقه ترکمن صحرا، گرگان، گنبد و شمال استان خراسان شمالی پراکنده اند.
نژاد بلوچی : این شتران جزو نژاد گوشتی شیری هستند و در سطح استان خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان مخصوصا اطراف زاهدان، خاش، ایرانشهر و چابهار پراکنده اند.
نژاد بندری : این شتر جزو شتران سواری و بارکش است. این تیپ شتران، بیشتر در استان های هرمزگان، کرمان، بوشهر و جنوب استان هرمزگان پراکنده شده اند.
نژاد کلکونی : منطقه اصلی محل زیست این شتر، استان فارس بوده است و در حدود دویست سال پیش با ایل کلکوئی از فارس به اطراف قم برده شد و هنوز در اطراف قم و تهران موجود است.
نژاد مهابادی : این شتر بیشتر در منطقه مهاباد و استان اصفهان پراکنده شده است. رنگ این شتر عمدتا قرمز بوده و به شتر سرخ معروف است.
نژاد دشتی : این نژاد بیشتر در استان بوشهر و نوار ساحلی خلیج فارس دیده می شود. عمدتا به رنگ سرخ و سیاه بوده و بعضا در آنها رنگ سفید نیز دیده می شود.
نژاد زاهدانی : این نژاد در اطراف شهر زاهدان دیده می شود و معمولا زرد رنگ است و از تیپ گوشتی به شمار می رود و برای پروار بندی مناسب است. این نژاد به استان یزد نیز برده شده است.
نژاد چینی : این نوع شتر نیز در استان سیستان و بلوچستان دیده می شود و وجه تسمیه آن به چینی بدین علت است که منشاء آن کشور چین بوده و از طریق افغانستان به ایران آورده می شود.
نژاد عربی : این نوع شتر در استان بوشهر دیده می شود. معمولا به رنگ زرد کم رنگ و از تیپ گوشتی و بزرگ جثه می باشد. بدن این شتر فاقد پشم است و گوشها نیز مو ندارد و روی لب دارای موهای بلند می باشد.
نژاد یزدی : دارای رنگ سیاه تا قرمز و دست و پای کوتاه تر نسبت به سایر نژادهای ایرانی است. تیپ این حیوان بیشتر نوع گوشتی دارد.
خواص شیر شتر
شیر شتر برای درمان آب آوردگی مفاصل، یرقان، بیماری های طحال، سل، ترمیم زخم ها، تنگی نفس یا آسم، کم خونی و بواسیر بسیار مفید است و دارای خاصیت لاغرکنندگی بوده و یک غذای رژیمی است. شیر شتر با میزان کلسیم بالا و چربی کم، این نیاز را به خوبی بر آورده می سازد. همچنین قابل ذکر است که بدلیل چربی کم و کلسیم فراوان، ویتامین ها و مواد معدنی طبیعی موجود در شیر شتر، بهترین انتخاب در رژیم غذایی مادران باردار است.
از خواص بارز شیر شتر می توان به انرژی زا بودن و خاصیت لاغر کنندگی آن اشاره نمود از این رو با مصرف مداوم، می توان از تجمع چربی ها در بدن پیشگیری کرد. این شیر حاوی لانولین و خواص مرطوب کنندگی طبیعی است که التهاب پوست را کاسته و آن را تسکین می دهد.
یکی از ویژگی های بارز شیر شتر، سرعت فساد پایین آن است. به طوری که شیر شتر بدون وسایل سرمایشی، کیفیت خود را در دمای ۴ درجه به مدت ۱۲ روز و در دمای معمولی اتاق به مدت ۴۸ ساعت و حتی بیشتر نگه می دارد. این در حالی است که شیر گاو در دمای اتاق، ظرف ۱۲ ساعت ترش می شود. لیپیدهای شیر شتر نسبت به شیر سایر حیوانات میزان ضد میکروبی آن بیشتر است، آنتی اکسیدان قویتری دارد و این شیر خاصیت دارویی داشته و غذا نیز محسوب می شود.
شیر شتر نسبت به شیر گاو دارای چهار برابر سدیم، سه برابر کلسیم و منیزیم و مقدار بیشتری اسیدهای چرب غیر اشباع، پروتئین، اسید فولیک بوده و سرشیر آن سرشار از آنتی بادی ها و ترکیبات ضد سرطانی است. چربی و لاکتوز آن نسبت به شیر گاو کمتر و انسولین آن بیشتر است و به همین دلیل گزینه مناسبی برای افراد دیابتی، رژیمی و حساس به لاکتوز می باشد.
ویتامین های شیر شتر
ویتامین های B2 ، B1 ، اسید فولیک و اسید پانتوتنیک در شیر شتر پایین و میزان ویتامین های B6 و B12 شیر شتر، مشابه مقادیر موجود در شیر گاو می باشد، اما نسبت به شیر انسان، بالاتر است. شیر شتر، نیاسین و ویتامین C بیشتری نسبت به شیر گاو دارد.
خصوصیات دارویی شیر شتر
شیر شتر به صورت خام و محصولات تخمیری، برای درمان زخم معده، بی نظمی های بدن، اسهال، یبوست، زخم ها و حتی برای افزایش قدرت باروری تخمدان هم استفاده می شود. پادتن های موجود در شیر شتر، برای غلبه بر بیماری هایی نظیر سرطان، ایدز، آلزایمر و هپاتیت C مفید است.
مقایسه شیر شتر با شیر گاو
شیر شتر کمتر از ۳ درصد چربی دارد که در مقایسه با چربی بالای ۳ درصدی شیر گاو، به میزان بسیار قابل توجهی پایین تر است. از طرفی میزان چربی های مفید برای بدن که از نوع اسیدهای چرب غیر اشباع می باشد نیز، در مقایسه با شیر گاو بسیار بالاتر است. نوشیدن ۲ لیوان شیر شتر در روز، تمام ویتامین های مورد نیاز بدن را تامین می کند. مهم تر این که برخلاف طبع سرد شیر گاو، شیر شتر دارای طبع گرم می باشد. در مجموع ویتامین های موجود در شیر شتر نسبت به شیر گاو، ۵ برابر بیشتر و چربی آن 2.5 برابر کمتر می باشد.
مقایسه شیر شتر با دیگر خوراکی های مغذی
مواد مغذی در یک لیوان شیر شتر : در حدود ۲۵۰ سی سی
پروتئین: معادل یک تخم مرغ درشت
تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین: بیشتر از مقدار موجود در 100 نان سبوس دار.
کلسترول: برابر نصف مقدار موجود در ۱۰۰ گرم ماهی
چربی: کمتر از مقدار موجود در ۱۰۰ گرم گوشت گاو بدون چربی
کلسیم: برابر مقدار موجود در ۷ عدد ماهی ساردین با استخوان.
پتاسیم: برابر با مقدار پتاسیم موجود در یک موز.
ویتامین آ: معادل ۷۵ درصد موجود در نصف لیوان کلم بروکلی یا گل کلم آب پز
نکات کاربردی درباره شتر
- لازم است هنگام خرید شتر با اداره دامپزشکی محل خود مشورت کنید.
- بهترین روش نگهداری شتر، ساختن جایگاه مناسب است.
- برای هر گله سی تا چهل نفر شتر ماده، می توان از یک شتر نر استفاده کرد.
- خوردن بیش از اندازه شیر در بچه شتر، باعث ناراحتی های معده و روده آن می شود. در نتیجه نوزاد ممکن است به اسهال دچار شود.
- برای استفاده به خصوص از شتر، باید آن را برای همان کار تربیت کنیم.
- برای ساختن اصطبل شتر از سه طرف دیواری را بالا می آوریم و سقف آن را می پوشانیم. به طوری که قسمت باز اصطبل به سمت وزش باد، باران و نور خورشید نباشد.
- دقت در انتخاب شترهای مناسب و جدا کردن شترهای نر و ماده از هم برای پرواربندی بسیار ضروری است.
منبع: سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی
