مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
از جمله بیماری های مهم در آبزی پروری بیماری استرپتوکوکوزیس می باشد. این بیماری عفونی و واگیردار بوده، در بسیاری از ماهی ها از جمله ماهی قزل آلا دیده شده است که بصورت حاد یا مزمن بروز می کند. عامل استرپتوکوکوزیس باکتری است که می تواند در تمام طول سال در محیط آبی وجود داشته باشد. هنگامی که شرایط محیطی، پرورشی و یا کیفیت آب نامناسب باشد و نیز در زمان بروز استرس های محیطی، بیماری شیوع بیشتری خواهد داشت. عواملی نظیر درجه حرارت بالا، کمبود اکسیژن محلول، تراکم بیش از حد، وجود مقادیر زیاد مواد آلی (بویژه نیتریت) در آب، آلودگی به انگلهای خارجی و … در بروز بیماری مؤثرند.
نظر به اینکه قزل آلای رنگین کمان از همه گونه های ماهی به این بیماری حساس تر بوده و تلفات بیشتری می دهد، لزوم آموزش و آشنایی پرورش دهندگان ماهی با بیماری فوق بیش از پیش احساس می شود.
نحوه انتقال عامل بیماری زا
عامل بیماری زا بطور مستقیم از ماهی بیمار به ماهی سالم یا از ماهی بیمار به آب و یا با مصرف خوراک آلوده منتقل می شود. عامل بیماری زا می تواند در آب، لجن بستر، ماهیان آلوده (حتی در شرایط انجماد)، غذای آلوده و … تا مدتها باقی بماند. این باکتری می تواند درجه حرارت ۴ تا ۴۵ درجه سانتی گراد و PH قلیایی را بخوبی تحمل کند.
نشانه های کلینیکی بیماری استرپتوکوکوزیس
- بی اشتهایی
- سستی و بی حالی
- بیرون زدگی یک یا دو طرف چشم ها
- تیرگی رنگ بدن
- کدورت و خونریزی در چشم ها
- شنای نامتعادل و عمودی
- خونریزی در قاعده باله ها
- زخم های سطحی بدن
- افزایش قابل توجه تلفات روزانه
- شنای نامتعادل و عمودی
بیماری زایی در انسان
باکتری مولد بیماری در افراد دارای ضعف سیستم ایمنی بیماری زاست. بنابراین استفاده از دستکش و صابون های ضدباکتریایی هنگام کار در مراکز پرورش ماهی توصیه می گردد (به ویژه برای افرادی که دستهایشان زخمی باشد).
کنترل و پیشگیری از بیماری استرپتوکوکوزیس
در هنگام درمان به دلیل ایجاد فاصله زمانی از شروع مصرف دارو تا زمان تأثیر آن امکان کاهش رشد وجود دارد، همچنین در این مدت امکان تلفات در توده ماهی وجود دارد، لذا باید توجه داشت که همواره پیشگیری ارزان تر از درمان است. در چنین مواردی با اعمال مدیریت صحیح بهداشتی و استفاده از واکسن و محرکهای ایمنی می توان از وقوع بیماری پیشگیری کرد. عوامل مؤثر در کنترل و پیشگیری از بیماری عبارتند از:
- کاهش تراکم ماهی تا حد استاندارد بخصوص در مناطق شیوع بیماری
- دفن بهداشتی ماهیان تلف شده با آهک
- کنترل کیفیت آب مزارع پرورشی
- تهیه بچه ماهی از مراکز معتبر و قرنطیه کردن آنها قبل از ورود به استخر
- تهیه غذا از شرکتهای معتبر و مطمئن
- واکسیناسیون و ضد عفونی بچه ماهیان بالای سه گرم قبل از ورود به استخر
- جلوگیری از استرس به ماهی بویژه در فصول گرم و در آبهای با درجه حرارت بالاتر از ۱۶ درجه سانتی گراد
- خشک نگهداشتن کارگاه های آلوده حداقل در فصل تابستان
نکات مهم واکسیناسیون
- فقط ماهیان سالم واکسینه شوند
- واکسن این بیماری همراه با واکسن دیگر مصرف نشود.
- واکسن در شرایط مناسب (در محل خشک و خنک، دمای ۲ – ۸ درجه سانتیگراد و دور از نور مستقیم) نگهداری شود.
- مناسب ترین درجه حرارت آب برای واکسیناسیون ۱۰-۸ درجه سانتیگراد است.
پس از آماده سازی و اضافه کردن واکسن به خوراک ماهی، یک ساعت صبر نموده سپس آن را به مصرف ماهی برسانیم. واکسن خوراکی باید به مدت ۱۰ روز پشت سر هم و یا دو بار به مدت ۵ روز و با فاصله ۵ روزه به خوراک ماهی اضافه شود.
واکسیناسیون باعث افزایش مقاومت ماهی، سلامت گله، بهبود وضعیت بهداشتی ماهیان و در نتیجه سبب افزایش سرعت رشد، کاهش تلفات، بهبود ضریب تبدیل غذایی و کاهش ضایعات غذا می گردد. باید توجه داشت که فقط ماهیان سالم باید واکسینه شوند؛ همچنین باید از وارد کردن استرس قبل و بعد از واکسیناسیون به ماهی اجتناب نمود. واکسیناسیون می تواند بصورت غوطه وری، تزریقی و یا خوراکی انجام گیرد. پرورش دهنده گرامی در صورت بروز علائم بیماری سریع کارشناسان شیلات استان را مطلع نمائید تا از بروز خسارت بیشتر جلوگیری به عمل آید.
میزان مصرف واکسیناسیون
الف) واکسن اولیه :
۰٫۰۲ میلی لیتر برای هر ماهی در هر روز (۰٫۲ میلی لیتر برای هر ماهی در کل دوره ۱۰روزه).
ب) واکسن یادآور :
- ۰٫۰۱ میلی لیتر برای هر ماهی در هر روز (۰٫۱ میلی لیتر برای هر ماهی در کل دوره ۱۰روزه).
- به منظور افزایش اثر واکسن و دوره ایمنی بر علیه بیماری، ۳۰ روز پس از واکسیناسیون اولیه خوراکی باید دوره یادآور طبق روش بالا استفاده گردد.
- در صورت مشاهده هرگونه تلفات یا سایر موارد مشکوک در مزرعه هرچه سریعتر کارشناسان دامپزشکی را مطلع فرمایید.
