مزرعه نو | مرجع آموزشی کشاورزی ، دام و طیور ، آبزی پروری و منابع طبیعی و…
آب در زندگی بشر اهمیت بنیادی دارد. از این رو آب را مایه حیات گویند. در روز گرم تابستان وقتی آب قطع می شود، ضرورت وجود آب در زندگی انسان نمایان می گردد. انسان می تواند بدون غذا چند روزی را بگذراند، اما بدون آب خیلی زود از پا در می آید.
- آیا می توان روزی را تجسم کرد که آب نداشته باشیم؟
- آیا آب را به بطور سالم و در حد نیاز استفاده می کنیم؟
- آیا آب به اندازه کافی و در همه جا در دسترس بشر هست؟
- برای استفاده مطلوب از آب چه کار باید کرد؟ و غیره …
آیا حق داریم از آب به صورت بی رویه، چه در کشاورزی و چه در خانه استفاده کنیم؟
موقعیت جهانی آب
مقدار آب موجود در کره زمین تقریبا ثابت بوده است. این آب به مصارف آشامیدن، کشاورزی، صنعت و … می رسد و زندگی بشر را بهبود می بخشد.
اهمیت آب شیرین
انسان برای انجام فعالیت هایش به آب شیرین نیاز دارد. مقداری از آب های شیرین جهان به شکل یخ در یخچال های قطبی و کوهستانی قرار دارد که به این صورت قابل بهره برداری نمی باشد.
اما انسان به آب های شیرین موجود در رودها، دریاچه ها و آب های زیرزمینی دسترسی دارد. البته لازمه دسترسی به آب های زیرزمینی که در لایه های داخلی زمین موجودند، اقداماتی همچون اکتشافات، حفر چاه، کانال کشی، و به کار بردن دستگاه های پمپ آب، ایجاد تأسیسات و لوله کشی است.
گردش طبیعی آب
آب های موجود در زمین همواره در حال تغییر شکل هستند. این آب ها، حالات مایع، جامد و گاز به خود می گیرند. جلوه های طبیعی آب بسیار وسیع است. مقداری از آن در زمین نفوذ کرده و آب های زیرزمینی را تشکیل می دهد. قدری از آن هم در درون شاخه های برگها، تنه و ریشه درختان ذخیره می شود. آب موجود در اتمسفر زمینبر اثر گردش طبیعی آن، هر ۹ روز یک بار بین آسمان و زمین جابجا می شود.
وضعیت آب های ایران
با توجه به قرار گرفتن ایران در نواحی خشک و بیابانی، مقدار بارندگی و حجم آب های ایران کافی نیست و ریزش های جوی نیز بطور یکنواخت صورت نمی گیرد. میانگین بارندگی سالانه در جهان حدود ۸۰۰ میلی متر و در ایران ۲۵۰ میلی متر است. از سوی دیگر در اغلب مناطق ایران، ریزش های جوی، به صورت فصلی است که به این ترتیب نیاز چندانی به آب برای کشاورزی در پاییز و زمستان نیست.
محدودیت منابع آب و نزول متفاوت بارندگی، دال بر این است که باید منابع آب های موجود سطحی و زیرزمینی به خوبی شناسایی و مطالعه شده و با برنامه ریزی دقیق، بهره برداری صحیح از آنها صورت گیرد. البته مردم ایران از اول با این مشکل مواجه بوده اند و با حفر قنات و کاریز، بهره برداری از آب های زیرزمینی را ابداع کرده اند. با احداث سد و بندهای متعددی نیز آب های سطحی را مورد استفاده قرار می دهند.
آنچه باید بدانیم
- حجم آب های شیرین قابل استفاده توسط انسان بسیار محدود است.
- میزان بارندگی سالانه ایران بسیار کمتر از میانگین بارندگی جهانی است.
- پراکندگی بارش در همه جای ایران یکسان نیست و گاهی بارندگی ها در زمان نامناسب برای کشاورزی اتفاق می افتد.
- برای بهره برداری صحیح از منابع آب، باید ابتدا منابع را خوب شناخته و بر روی آنها برنامه ریزی دقیق انجام داد.
آب از دیدگاه قرآن
قرآن کریم، توجه و عنایت ویژه ای به طبیعت و عناصر آن دارد. در این میان، آب از عمده ترین عناصر طبیعت به شمار می آید، به طوری که در میان ادیان الهی هیچ کدام به اندازه دین مبین اسلام، به ویژه قرآن کریم، به موضوع آب نپرداخته اند. تنوع موضوعی، تفصیل مباحث آب و تأکید قرآن بر ارزش و اهمیت آن، بیانگر این حقیقت است که توجه قرآن به طبیعت و به خصوص آب، همه سویه بوده است.
همچنین بیش از صد آیه به طور پراکنده درباره آب در طبیعت وجود دارد که هر کدام به ویژگی ها و نقش آب اشاراتی دارند. گاه مسائل علمی آن را یادآوری می کنند. حتی در برخی موارد نیز به چگونگی تصفیه آب ها اشاره می کنند که بعد از گذشت 14 قرن، این اطلاعات، شگفت آور است.
بررسی اهمیت آب در قرآن به لحاظ آمار و ارقام
کلمه «ماء» به معنی «آب» در قرآن در حدود ۵۹ بار تکرار شده است و این خود دلیلی محکم بر اهمیت این ماده هستی بخش است. بیشترین تعداد تکرار کلمه آب (ماء) در یک سوره مربوط به سوره رعد با 4 بار تکرار و سپس سوره های بقره، کهف و قمر با ۳ بار تکرار است. در آیات 14 سوره رعد، ۱۵ سوره محمد و ۳۰ سوره ملک، کلمه آب دو بار تکرار شده است. در آیات ۸ سوره سجده، ۲۰ سوره مرسلات و 6 سوره طارق، کلمه آب به معنی اصلی آب نیست. از مجموع ۳۹ سوره ای که کلمه آب در آن آمده، ۳۲ سوره مکی و ۷ سوره مدنی است.
اهمیت آب در بخش کشاورزی
بخش کشاورزی، بزرگترین مصرف کننده آب در کشور است. از این رو اهمیت آب در این بخش بسیار مهم است.
آبیاری از نظر علمی تعابیر مختلفی دارد اما به معنای واقعی کلمه، پخش آب روی زمین برای نفوذ در خاک به منظور استفاده گیاه و تولید محصول می باشد. هر چند فقط ۱۰ درصد از زمین های کشاورزی دنیا زیر آبیاری قرار دارند و ۸۵ درصد بقیه به صورت دیم و بدون آبیاری مورد استفاده قرار می گیرند، اما نیمی از تولیدات کشاورزی و غذایی مردم جهان از همین زمین های آبی حاصل می شود، که این خود نشان دهنده اهمیت و نقش آبیاری در بخش کشاورزی است. بخش کشاورزی با ۹۲ درصد، بزرگترین و مهم ترین مصرف کننده آب در کشور به شمار می رود. بیش از ۸۰ درصد اتلاف منابع آب، به دلیل عدم استفاده از تکنولوژی های پیشرفته آبیاری در این بخش به هدر می رود.
تعدادی از کارشناسان معتقدند که مدیریت منابع آب کشور در شرایط فعلی مدیریت مناسبی نیست و موجب شده تا طی سال های اخیر شاهد کاهش منابع آب های زیرزمینی و نیز کاهش سطح زیر کشت کشاورزی در برخی مناطق باشیم. الگوی مصرف آب آشامیدنی بر اساس اعلام بانک جهانی برای یک نفر در سال، یک متر مکعب و برای بهداشت در زندگی به ازای هر نفر، ۱۰۰ متر مکعب در سال است. بر این اساس، در کشور ما ۷۰ درصد بیشتر از الگوی جهانی آب مصرف می شود. همچنین بر اساس آمار اعلام شده، میانگین آب مصرفی سرانه جهان (صنعتی، کشاورزی و آشامیدنی) در حدود ۵۸۰ متر مکعب برای هر نفر در سال است. این رقم در ایران حدود ۱۳۰۰ متر مکعب در سال است. این امر بیانگر اتلاف منابع آب و اسراف بیش از حد منابع حیاتی می باشد.
هدر رفتن آب در ایران
هدر رفت آب در ایران بیش از میانگین جهانی است. بر اساس گزارش های موجود، میزان هدر رفت آب در کشور ما ۲۸ تا ۳۰ درصد است. در حالی که این مقدار اتلاف در دنیا ۹ تا ۱۲ درصد گزارش شده است. یکی از عوامل اصلی این مسأله، برداشت های غیر مجاز از شبکه آب رسانی و فرسودگی تأسیسات آب و شبکه های آبرسانی است.
با توجه به مصرف بیش از حد انرژی در کشور و همچنین کاهش منابع آبی، در بخش های مختلف، اصلاح الگوی مصرف مناسب ترین و منطقی ترین راه حل برای گذر از بحران های موجود به نظر می رسد.
روش های اصلاح الگوی مصرف آب کشاورزی
- اجرای روش های به زراعی و به نژادی
- تغییر الگوی کشت
- یکپارچه سازی و تسطیح اراضی
- استفاده از استخرهای دو منظوره
- استفاده از کانال های بتنی
- آبیاری نوین
- توسعه کشت گلخانه ای
اجرای روش های به زراعی و به نژادی
- تهیه مناسب زمین (شخم، دیسک، لولر و تسطیح)
- استفاده از ادوات و دنباله بندهای مناسب (کاشت و داشت)
- رعایت تناسب سطح زیر کشت با میزان آب قابل دسترسی
- استفاده از ارقام اصلاح شده و مناسب منطقه
- رعایت دقیق تاریخ کاشت بر اساس توصیه های تحقیقاتی
- مبارزه به موقع با آفات و بیماری های گیاهی
- مبارزه به موقع با علف های هرز
- انجام آزمون خاک و استفاده بهینه از کودهای قابل توصیه
تغییر الگوی کشت
الگوی کشت عبارت است از «تعیین یک نظام کشاورزی با مزیت اقتصادی پایدار مبتنی بر سیاست های کلان کشور، دانش بومی کشاورزان و بهره گیری بهینه از پتانسیل های منظقه ای با رعایت اصول اکوفیزیولوژیک تولید محصولات کشاورزی در راستای حفظ محیط زیست».
از تعریف فوق چنین استنباط می شود که در بسیاری از مناطق کشور، کشت محصولات زراعی و باغی و یا بهره برداری از مراتع و جنگل ها باید متناسب با پتانسیل های منطقه ای و عوامل تولید باشد.
محدودیت های اقلیمی موجود، بیلان منفی آب دشت ها و نیاز به پایداری تولید محصولات، ما را ملزم می کند در جهت اعمال روش هایی که ما را به بهبود سفره های زیر زمینی آب و افزایش راندمان مصرف آب کمک می کند، حرکت کنیم.
برای اجرای این سیاست، راهکارهای زیر توصیه می شود:
- اولویت دهی به گیاهان پاییزه به منظور استفاده از بارندگی های پاییز، زمستان و بهار
- افزایش سطح کشت در محیط های کنترل شده همانند گلخانه ها، کشت های زیر پلاستیک و …
- در کشت بهاره؛ استفاده از گیاهانی که دوره ی رشد آن کوتاه بوده و تطابق بیشتری با پراکنش بارندگی منطقه داشته باشند.
- کشت گیاهان کم توقع و ارقام زودرس پر محصول
یکپارچه سازی
آب یکی از عوامل مهم تولید در کشاورزی است. آب به علت عبور از بین قطعات متعدد و طی مسیرهای طولانی، افت شدیدی پیدا می کند. علاوه بر آن اختلافات و منازعات زیادی را (در حین آبیاری) بین زارعان به وجود می آورد.
کمبود آبی که از این طریق ایجاد می شود، بخشی از اراضی را از چرخه کشت و تولید خارج می کند. وجود مرزهای متعدد، راه های عبور اضافی، جوی ها و نهرهای مختلف در بین اراضی پراکنده، هر کدام مقداری از اراضی را به خود اختصاص داده و مانع کشت آن می شوند. پراکندگی قطعات سبب می شود تا هزینه های تولید بالا رود، درآمد کشاورزان کاهش یابد، منابع و عوامل تولید تلف شود، کشاورزان از دستاوردهای علمی و فنی جدید محروم بمانند و مبادلات و ارتباطات تقلیل یابد و در نهایت پدیده مهاجرت روستاییان تولید کننده به شهرها، گسترش یابد.
تسطیح اراضی
مهم ترین دلایل پایین بودن بازده آبیاری در ایران را می توان:
- ناهمواری اراضی زراعی
- خاکی و غیر فنی بودن مسیر انتقال و توزیع آب
- و عدم برنامه ریزی آبیاری در مزارع توسط کشاورزان نام برد.
به عبارتی دیگر، به جای افزایش میزان آبیاری مزارع، می توان بهره وری از آب موجود را افزایش داد.
ناهمواری اراضی زراعی باعث کاهش قابل ملاحظه بازده محصول و توزیع غیر یکنواخت آب در مزارع می شود. نقاط خیلی پست و نقاط مرتفع، کمتر از اندازه آبیاری می شوند، که هر دو برای محصول مضر است.
در این میان تسطیح لیزری اراضی یکی از چشمگیرترین پیشرفت ها در آبیاری سطحی است.
به طور کلی مزایای تسطیح اراضی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- صرفه جویی در مصرف آب
- ایجاد بستر مناسب برای کشت و کار مکانیزه و کاهش سختی کار کشاورزان
- صرفه جویی در زمان آبیاری
- افزایش کارآیی و بهینه سازی مصرف سایر نهاده های کشاورزی
- افزایش سطح درآمد کشاورز و بهبود وضع رفاهی
استخرهای دو منظوره
پرورش ماهی در کنار کار کشاورزی یکی از روش های استفاده بهینه از منابع آبی است که ضمن اشتغال زایی و کمک به اقتصاد خانوار کشاورز موجب غنی سازی آب کشاورزی و افزایش محصولات زراعی و باغی خواهد شد. در استخرهای دو منظوره، آبی که برای آبیاری از چاه یا چشمه خارج می شود، قبل از رسیدن به زمین زراعی به استخر وارد شده و پس از خروج، به مصرف آبیاری می رسد. با شروع فعالیت کشاورزی و آبیاری محصولات در نیمه اول بهار، ماهی در استخر رها می شود. دوره پرورش 6 تا 8 ماه خواهد بود.
کانال های انتقال آب
با آگاهی یافتن از مزایای استفاده از کانال های بتنی و معایب استفاده از کانال های خاکی و حرکت به سمت بتنی کردن کانال های انتقال، از هدر رفتن آب، این نعمت الهی جلوگیری کنیم.
مزایای کانال های بتنی انتقال آب:
- جلوگیری از نفوذ آب به خاک و انتقال آن با تلفات خیلی کم
- افزایش ظرفیت انتقال کانال بتنی نسبت به کانال خاکی
- جلوگیری از رشد علف های هرز
- کوچک شدن سطح مقطع کانال و در نتیجه تبخیر کم آب
- سرعت بیشتر آب نسبت به کانال های خاکی
معایب کانال های خاکی انتقال آب:
- هدر رفتن ۳۰ تا ۷۰ درصد آب، در طول مسیر انتقال کانال خاکی
- فرسایش دیواره کانال های خاکی و نیاز به رسیدگی و ترمیم به صورت متناوب
- محدود بودن حجم انتقال آب در این کانال ها
- هدر رفتن حجم زیادی از آب در جریان، به دلیل وجود علف های هرز در اطراف کانال های خاکی
اهمیت آبیاری نوین
در بسیاری از مناطق کشور، روش آبیاری، آبیاری ثقلی و یا غرق آبی است و مزارع معمولا به صورت نواری، کرتی، نشتی و یا جوی و پشته آبیاری می شوند. اما آنچه اخیرا در برخی اراضی آبی زیر کشت محصولات صیفی و جالیز به چشم می خورد، استفاده کشاورزان از سیستم های آبیاری نوین به جای روش های مرسوم آبیاری است.
در مزارعی که به روش های جدید آبیاری می شوند، علاوه بر کاهش حجم آب مصرفی و بهبود چشمگیر کیفیت و کمیت محصولات، هزینه های تولید نیز به میزان زیادی کاهش می یابد.
* توسعه این سیستم می تواند به:
- ارتقای سطح خدمات زیربنایی در نقاط روستایی،
- کاهش هزینه های تولید محصولات زراعی و باغی،
- کاهش سهم هزینه آب،
- افزایش متوسط درآمد سالیانه بخش کشاورزی،
- بالا بردن سهم مناطق در تولیدات محصولات زراعی و باغی،
- توسعه سطح زیر کشت باغ ها در مناطق شیب دار،
- تداوم توسعه و تولید پایدار در بخش کشاورزی منطقه،
- و عدم کاهش سطح سفره آب زیرزمینی بیانجامد.
برخی دیگر از منافع آبیاری صحیح و علمی
- افزایش کمی و کیفی محصولات
- سود حاصل از افزایش کمی و کیفی محصول
- درآمد حاصل از فروش آب برای دولت
- افزایش فرصت شغلی
- شستشوی املاح سطح خاک
زیان های آبیاری سنتی غیر اصولی
- فرسایش
- شور و قلیایی شدن خاک
- غرقابی شدن یا باتلاقی شدن زمین های کشاورزی
- تخریب زمین های کشاورزی
- اتلاف سود و هدر رفتن بیهوده آبی که با قیمت زیاد تأمین شده و برای نگهداری و توزیع آن سرمایه گذاری هنگفتی صورت گرفته است.
کشت گلخانه ای
احداث گلخانه برای تولید میوه های خارج از فصل و همچنین گل و گیاهان زینتی از قرن ۱۷ میلادی در اروپا آغاز و در سال های اخیر به منظور استفاده بهینه از منابع خاک و آب و یا اشتغال زایی در سراسر جهان گسترش یافته است.
ریسک زیاد کشاورزی در کشور به علت بارندگی کم و نامنظم و وضعیت بحرانی منابع آب زیرزمینی، مشکل مهمی است که حل آن تنها از طریق جایگزین کردن روش های جدید کشاورزی امکان پذیر است.
بررسی ها نشان داده است در سیستم کشت گلخانه ای، میزان مصرف آب ۱۰ برابر کمتر می شود. نکته جالب توجه این است که با وجود کاهش مصرف آب، میزان تولید به طور متوسط ۱۷ برابر افزایش می یابد.
در کشت گلخانه ای، محصولات کشاورزی در محیطی سر پوشیده کشت می شوند و تمام عوامل مؤثر برای رشد گیاه مانند شدت نور، دمای روزانه، دمای شبانه، میزان رطوبت نسبی هوا و رطوبت خاک در محیط فراهم می شود تا محصول، بیشترین کیفیت را داشته باشد.
راه دست یافتن کشاورزان کم زمین به سود مناسب و افزایش عملکرد محصولات کشاورزی با کیفیت، توجه به کشت گلخانه ای است.
از طرفی در کشت گلخانه ای، محصولات از عوامل ایجاد کننده خسارت (نظیر باد، طوفان، سرما و یخبندان محافظت می شوند.
مهم ترین مزیت های تولیدات گلخانه ای نسبت به تولید در فضای باز عبارتند از : اشتغال زایی مناسب، مصرف آب کم و افزایش تولید در واحد سطح.
آلودگی آب
آلودگی آب مشکل بزرگی است. نتایج پژوهش درباره آن، بیشتر از هزاران مقاله، مجله و کتاب است. اما چه کسانی باعث آلودگی آب می شوند؟ و چه کسانی بهای پاک کردن آب را خواهند پرداخت؟
در سال های اخیر بر اثر ریزش موادی شامل جیوه و انواع مواد آلی سمی، مانند آفت کش ها در رودخانه ها، آبزیان بسیاری تلف شده اند. با غرق شدن تانکرهای بزرگ نفتی اقیانوس پیما یا به گل نشستن آنها آسیب هایی به حیات دریایی وارد آمده است.
در سالیان گذشته بر اثر ۱۱۰۰۰ واقعه آلوده کننده، در حدود ۱۲۰ میلیون لیتر مواد آلوده کننده به آبهای آزاد وارد شده است.
تعریف آلودگی آب
آلودگی آب عبارت است از «افزایش مقدار هر ماده ای اعم از؛ شیمیایی، فیزیکی یا بیولوژیکی که موجب تغییر خواص آب و تأثیر نامطلوب در مصارف آن شود».
عوامل آلوده کننده آب
آب یکی از مهم ترین و بنیادی ترین عوامل حیات موجودات زنده است. به این خاطر، جلوگیری از آلودگی آن نیز به همان نسبت مهم و مورد توجه می باشد. عوامل آلوده کننده آب بسیار گوناگون اند و می توانند هم منابع آب های زیرزمینی و هم آب های سطحی را آلوده کنند.
عوامل آلوده کننده آب های زیرزمینی
مواد موجود در معادن سطحی، در اثر تغییر و تبدیل به عامل آلوده کننده مبدل می شوند. فاضلاب های شهری به ویژه اگر به یک حوزه آهکی و یا شنی وارد شوند، پس از آن که در معرض باکتری ها قرار گیرند و تجزیه شوند، مستقیم و به راحتی وارد مخازن زیر زمینی شده و موجب آلوده شدن آن ها می گردند.
ضایعات رادیواکتیوی : یکی از عوامل آلوده کننده مهم منابع آب زیرزمینی است.
عوامل آلوده کننده آب های سطحی
آلوده کننده صنعتی :
بسیاری از ضایعات صنعتی به آبزیان زیان های جدی می رسانند. این ضایعات برای خنثی شدن، مقدار زیادی از اکسیژن محلول در آب را به مصرف رسانیده و موجب کاهش اکسیژن مورد نیاز برای آبزیان شده و آنها را تهدید به مرگ می کنند. از طرف دیگر بسیاری از خود این ضایعات سمی بوده و موجب مسمومیت آبزیان می شوند. مانند فلزات سنگین، جیوه، سرب، مس و غیره…
فاضلاب خانگی :
کلیه پاک کننده ها با ورود به آب ها، ترکیباتی را با خود به همراه می برند که اگر خنثی نشوند و یا توسط میکرو ارگانیسم ها تجزیه و تخریب نشوند، به صورت سمی مهلک، زیان بسیاری برای آبزیان به بار می آورند.
حشره کش ها ، سموم دفع آفات نباتی و کودهای شیمیایی:
این مواد از ضروریات توسعه کشاورزی است، اما ناخواسته موجب آلودگی آب های سطحی می شوند. مانند ددت (DDT).
صرفه جویی آب
دیدگاه اسلام درباره صرفه جویی و مصرف
صرفه جویی به مفهوم مصرف چیزی به شکل درست و مناسب آن است. قرآن نیز به این مساله از ابعاد مختلف پرداخته است.
روزی حسن بصری همراه امیرمؤمنان در کنار رود فرات قدم می زد که تشنه شد و ظرفی را از آب پر کرد و مقداری از آن را خورد و بقیه را روی زمین ریخت. در این هنگام حضرت به او فرمود: «اسراف کردی؛ باید آب را روی آب یا در پای درختی یا گلی می ریختی».
مفهوم صرفه جویی
در علم اقتصاد چون سخن از تولید، توزیع و مصرف است، واژه صرفه جویی به معنای مصرف درست و مناسب چیزی است که در اختیار شخص قرار دارد و در ازای آن کار و یا هزینه ای پرداخت شده است.
صرفه جویی، کم مصرف کردن نیست، درست مصرف کردن است
عده ای صرفه جویی را به معنای کم مصرف کردن معنا کرده اند ولی به نظر می رسد این معنا نمی تواند اقتصادی باشد.
دیدگاه اقتصاددانان درباره صرفه جویی
از هر چیزی که بخشی از نیاز آدمی را برطرف می سازد، می توان به مقدار مورد نیاز استفاده کرد. بنابراین صرفه جویی از نظر اقتصاددانان به معنای استفاده درست و مناسب از کالای اقتصادی و بهره وری و آگاهی نسبت به نیازهای واقعی است.
قرآن و صرفه جویی
اصولا نگاه قرآن به مسأله اقتصادی، در راستای بهره وری مناسب و درست از امکانات و وسایلی است که خداوند در اختیار بشر داده است. خداوند در آیاتی چون آیه ۱۶۱ سوره انعام از مردم می خواهد که از اسراف و تبذیر دوری ورزیده و هزینه های خویش را در چارچوب اعتدالی قرار دهند. در آیه ۳۱ سوره اعراف از مردم می خواهد که از نعمت های خداوند استفاده کرده و از آن بخورند و بیاشامند ولی اسراف نکنند؛ زیرا اسراف امری ناپسند است و خداوند اهل اسراف را دوست نمی دارد.
صرفه جویی در بحران
چنان که گفته شد؛ صرفه جویی در زمان بحران معنا و مفهوم تازه ای پیدا می کند. در آیه ۶۷ سوره یوسف، خداوند به ضرورت صرفه جویی در زمان بحران های اقتصادی اشاره می کند. در آیات ۹۷ و ۶۸ نیز بر لزوم برنامه ریزی از سوی دولتمردان برای مقابله با بحران های اقتصادی و حل آنها تأکید می ورزد.
این آیات ضمن اشاره به مسئولیت های دولت، نشان می دهد که عوامل طبیعی بوجود آورنده بحران نمی تواند توجیه گر رفتارهای دولت باشد. بلکه موظفند برای شرایط فوق العاده چون خشکسالی برنامه ریزی کنند.
روش های صحیح مصرف آب در بخش کشاورزی
- استفاده از روش های آبیاری تحت فشار
- استفاده از کانال های سیمانی انتقال آب
- استفاده از استخرهای ذخیره آب
- انجام آبیاری در ابتدای صبح و غروب به منظور جلوگیری از تبخیر آب
- استفاده از ارقام با مصرف کم، با توصیه کارشناسان
- آگاهی از میزان دقیق آب مورد نیاز و زمان آن
- استفاده از روش های لوله گذاری، برای انتقال آب
- انجام تسطیح لیزری اراضی زیر کشت، برای کاهش مصرف آب
در کشاورزی برای صرفه جویی و استفاده بهینه از منابع آب نیاز به تجهیزات استاندارد و باکیفیت داریم که با کلیک برروی دکمه های زیر می توانید آن ها را بررسی کنید و در صورت نیاز به صورت آنلاین با مناسب ترین قیمت خریداری کنید.
منبع: مهدی بیدرنگ – محمد امیری – حسین خاکی / جهاد کشاورزی خراسان رضوی
