خانواده آزاد ماهیان ( salamonidae ) تحت عنوان ماهیان سرد آبی شناسایی می شوند که در میانگین حرارتی ۷ تا ۱۷ درجه سانتیگراد به خوبی رشد می کنند و مشتمل بر ماهیان آب شیرین و ماهیان مهاجر موجود در نیم کره شمالی می باشند. امروزه گونه های مختلف ماهیان در کشورهایی که دارای شرایط آب و هوایی مناسب رشد این ماهیان می باشند پرورش داده می شود. گوشت این ماهیان بسیار لذیذ بوده و از نظر اقتصادی از جمله ماهیان با ارزش خوراکی محسوب می گردند.
اغلب گونه های مختلف آزاد ماهیان در این دسته جای گرفته تقریبا بیشتر انواع این ماهیان به منظور حفظ ذخایر منابع آبی صید ورزشی تولید گوشت تکثیر و پرورش داده می شوند. از اختصاصات ویژه این ماهیان وجود دندان در دهان، فلس های ریز نقره فام، دهانی نسبتا بزرگ، باله مخرجی کوتاه، یک باله چربی کوچک، در روی ساقه دمی همو سرک است.
خصوصیات آزاد ماهیان :
ماهیان ماده این تیره فاقد مجرای تخمبر هستند و تخم پس از رسیدگی در حفره شکمی افتاده و سپس از مجرای تناسلی به خارج هدایت میشود. از اینرو میتوان با کشیدن دست در زیر شکم ماهی مولد رسیده، تخمها را به آسانی از بدن آن خارج نمود. ماهیان این خانواده در آبهای سرد با اکسیژن فراوان زندگی میکنند و در پاییز و زمستان تخم ریزی میکنند.
در میان آنها، نژادهای مختلف بر حسب شرایط محلی ایجاد شدهاند که از نظر شکل بدن و نحوه زندگی با هم متفاوت هستند و به همین جهت شناسایی آنها به دلیل تنوع زیادشان مشکل است. ماهیان این خانواده یعنی قزل آلا و ماهی آزاد از نظر اقتصادی بسیار با ارزش و دارای گوشتی لذیذ هستند.
خانواده آزاد ماهیان به طور کلی ساکن نیمکره شمالی زمین هستند، اما به کلیه منابع سردآبی سطح کره خاکی معرفی مصنوعی شده اند. در محیط طبیعی، بخشهایی از عمر خود را در دریا و بخشی را در آب شیرین می گذرانند، برای تولید مثل به سمت رودخانه ها مهاجرت می کنند و برخی گونه ها بعد از تخمریزی می میرند، سپس نوزادان از رودخانه به دریا رفته و همانند والدین در سن بلوغ به رود برمی گردند و این سیکل ادامه می یابد. آزاد ماهیان در بعضی گونه ها تا دو متر طول پیدا می کنند و از لحاظ اقتصادی بسیار ارزشمندند.
گونه های معروف آزاد ماهیان در جهان عبارتند از :
قزل آلای کیتا «Oncorhynchus keta»
قزل آلای چینوک «Oncorhynchus tschawytscha»
قزل آلای صورتی «Oncorhynchus gorbuscha»
آزاد ماهی اقیانوس اطلس «Salmo salar»
قزل آلای بروک «Salvelinus fontinalis»
سفید ماهی «Coregonus lavaretus»
با ماهی سفید اشتباه نشود!
قزل آلای خال قرمز«Salmo trutta fario»
ماهی آزاد دریای خزر «Salmo trutta caspius»
در واقع ماهی آزاد نیست، ولی به این نام رایج است.