مناسب ترین الگوی مصرف برق در سالن های مرغ تخم گذار

طیور جهت ادامه حیاط و تولید تخم مرغ به نور وابسته اند. نور و روشنایی از نظر زیستی و ادامه حیات در پرورش طیور، به ویژه پرورش مرغ تخم گذار و تولید تخم مرغ بسیار ضروری و در خور اهمیت است. به طور کلی امروزه در تمام مراکز پروش طیور و رشته های مختلف تولیدی آن در دنیا از نور و روشنایی بیشتر به عنوان محرک برای تخم گذاری استفاده می شود.

با بررسی های به عمل آمده در سالن های مرغ تخم گذار مشخص گردید مرغ ها شدت نوری بالاتر از آستانه تحریک خود دریافت می کنند ( ۱۰ تا ۱۵ وات در متر مربع ) این در حالی است که با یک سوم این شدت نور پرندگان می توانند به تولید خود ادامه دهند. این مرغداری ها یکی از پر مصرف ترین مصرف کنندگان برق در کشور هستند، به طوری که در یک واحد مرغداری بزرگ بیش از ۷۰۰۰ لامپ وجود دارد و در طول شبانه روز ۱۷ ساعت روشنایی اعمال می گردد در صورتی که در منازل مسکونی حداکثر ۶ تا ۷ ساعت روشنایی داریم.

پس یک مرغداری می تواند به اندازه یک شهر برق مصرف نماید، بنابراین لزوم توجه به تعیین الگوی مصرف برق در مرغداری ها بسیار مشهود است. از طرف دیگر مرغ های تخم گذار می باید در مراحل مختلف پرورش و تولید خود شدت نورهای مختلف را دریافت نمایند و لامپ های کم مصرف به دلیل اینکه به دیمر متصل نمی شود و قابلیت کم کردن شدت نور را ندارد، قابلیت استفاده در این سالن ها را ندارند. با بررسی های به عمل آمده مشخص گردید در بعضی از مراحل زندگی مرغ های تخم گذار بیش از ۵ برابر مورد نیاز نور دریافت می کنند.

انواع روشنایی در سالن های مرغ تخم گذار

1. نور سفید معمولی: از نظر نصب ارزان تمام می شود ولی راندمان نوری آن پایین است و احتیاج به انعکاس دهنده دارد.
2. فلورسنت: ۳ تا ۴ برابر لامپ سفید کارایی دارد و برای روشنایی های خیلی زیاد مورد استفاده قرار می گیرد عمر آن نیز ۱۰ برابر لامپ معمولی است.
3. لامپ های گازی: در سالن هایی با سقف کوتاه نمی توان از آن استفاده کرد.
4. لامپ های کم مصرف: از نظر مصرف خانگی این لامپ ها مناسب هستند ولی به دلیل وجود ترانس در این لامپ ها، ضد عفونی کردن آن ها مشکل است و همچنین به دلیل اینکه شدت نور توسط دیمر در لامپ های کم مصرف نمی تواند کم شود. بنابراین استفاده از آن ها در مرغداری ها پیشنهاد نمی شود.

واحد های اندازه گیری شدت نور

• لوکس (هر ۳ لوکس یک وات است).
• وات.
• فوت کندل (هر وقت کندل تقریبا ده لوکس است).

میزان شدت نور دریافتی متداول در مرغداری های تخم گذار

با بررسی های به عمل آمده توسط نگارنده در سالن های مرغ تخم گذار مشخص گردید که مرغ ها در این سالن ها شدت نوری بالاتر از نیاز خود دریافت می کنند. مطالعات انجام گرفته نشان داد که در این مرغداری ها شدت نور مصرفی حتی بیشتر از ۳ تا ۴ برابر میزان شدت نور مورد نیاز پرنده می باشد و در طول دوره های پرورش و تولید این شدت یکسان است البته مرغداری هایی هم وجود دارند که با حضور کارشناسان متخصص، به خوبی شدت نور را در دوره های مختلف زندگی با توجه به نیاز کنترل می کنند ولی تعداد این مرغداری ها اندک می باشد.

حداقل شدت نور مورد نیاز برای مرغداری های تخم گذار

حداقل شدت نور مورد نیاز مرغ های تخم گذار در دوره پرورش ۱ تا ۱/۵ وات در متر مربع و جهت تولید تا ۳ وات در متر مربع می باشد و این میزان بین یک تا یک هفتم شدت نور مصرفی در مرغداری ها می باشد. به طور مثال در صورتی که سالنی به ابعاد ۱۲۰۰ متر مربع دارای ۲۰۰ شعله لامپ ۶۰ وات باشد مقدار مصرف آن در ۱۵ ساعت روشنایی ۱۸۰۰۰۰ وات و مصرف سالانه آن ۶/۵۷ مگاوات می باشد در صورتی که واحدی ۴۰ سالن داشته باشد مصرف فارم به ۲۶۲۸ مگاوات بالغ می گردد.

درصورتی که شدت نور سالن ها به ۲ وات در متر مربع کاهش یابد این میزان به ۵۲۵/۶ مگاوات تقلیل یافته و به همین ترتیب هزینه برق از ۱۳۱/۴۰۰/۰۰۰ ریال به ۲۶/۲۸۰/۰۰۰ ریال در سال کاهش خواهد یافت و میزان ۱۰۵/۱۲۰/۰۰۰ ریال در سال صرفه جویی خواهد شد این در حالی است که هزینه برق مرغداری ها به صورت کشاورزی محسوب گردیده و یارانه دولتی به آن تعلق می گیرد و در صورت برداشتن یارانه ها این رقم چندین برابر خواهد شد.

در حال حاضر هزینه تمام شده تخم مرغ در ایران بیشتر از کشورهای دیگر است بنابراین اگر هزینه های مرغدار از این هم بیشتر شود مزیت تولید تخم مرغ در ایران بسیار پایین خواهد آمد.

چگونگی تغییر شدت نور در مراحل مختلف

به دلیل نتایج نامطلوب شدت نور بالا در بعضی از مراحل تولید بسیاری از مرغداران برای کاهش شدت نور به تعدادی از لامپ ها گِل می زنند با این کار شدت نور کاهش یافته ولی برق مصرفی پایین نمی آید همچنین استفاده از گِل شدت یکسان و مورد نظر را به ما نمی دهد و به طور کلی میزان شدت نور لامپ می تواند کمتر یا بیشتر از میزان مورد نظر باشد.

روش های مناسب تر برای کاهش شدت نور عبارتند از

• استفاده از دیمر جهت کاهش و یا افزایش شدت نور.
• تعویض حباب چراغ ها متناسب با شدت نور مورد نیاز و استفاده از لامپ های ۴۰، ۶۰ و ۱۰۰ وات (این روش به دلیل تعداد زیاد لامپ و احتمال سوختن آن در زمان تعویض توصیه نمی شود).

اندازه گیری شدت نور

دانستن میزان واقعی نوری که به طیور می تابد حائز اهمیت است. عوامل زیادی وجود دارند که بر میزان شدت نور موثرند که از آن جمله می توان به فاصله لامپ تا پرنده، وجود گرد و غبار هوا، وجود انعکاس دهنده و جذب نور توسط دیواره ها اشاره نمود. پس شدت نور دریافتی توسط طیور داخل قفس الزاما به قدرت لامپ ها بستگی ندارد و لازم است شدت نور توسط دستگاه نور سنج یا لوکس متر اندازه گیری گردد.

محل اندازه گیری شدت نور بر روی تراف دانخوری می باشد. از آنجایی که طبقات قفس ها فاصله مساوی با لامپ ها ندارند، شدت نور یکنواختی را نیز نمی توان برای تمام پرندگان تامین نمود، بنابراین یا باید محل نصب لامپ ها در ارتفاع های متفاوت باشد و یا طبقه پایین قفس را به عنوان معیار تنظیم شدت نور لامپ ها در نظر گرفت.

معرفی دیمر

از آنجایی که طیور تخم گذار در مراحل مختلف پرورش و تولید خود به شدت های نور متفاوت نیاز دارند و این کار توسط دستگاه رئوستا یا دیمر صورت می گیرد، هر سالن باید مجهز به این دستگاه باشد. دیمرها دارای قدرت های متفاوتی می باشند که از نوع خانگی با قدرت ۲ KV/A تا صنعتی KV/A 50-40 تا مورد استفاده قرار می گیرند.

مراحل اجرا و تایید نتایج طرح

طرح مناسب ترین الگوی مصرف برق در سالن های مرغ تخم گذار برای نخستین بار در ایستگاه تحقیقات طیور صنعتی مرکز تحقیقات قزوین بر روی ۳۰۰ پرنده و تعیین مناسب ترین رژیم شدت نور و تعیین آستانه تحریک مرغ های تخم گذار در مراحل مختلف پرورش و تولید اجرا گردید که مراحل و نتایج آن به طور خلاصه ارائه می گردد.

مرحله اول: در مرحله رشد ( از اول تا قبل از تخم گذاری ) کم کردن شدت نور به میزان یک وات در متر مربع.

مرحله دوم: در مرحله شروع تخم گذاری تا پیک تولید ( ۱۸ هفتگی تا ۳۷ هفتگی ) با شدت نور ۳ وات در متر مربع.

مرحله سوم: در مرحله بعد از پیک تا آخر تخم گذاری ( ۳۷ هفتگی تا پایان دوره نگهداری ).

• کاهش شدت نور تا ۱/۵ وات در متر مربع ( تیمار ۱ ).
• ادامه نوردهی به میزان ۳ وات در متر مربع ( تیمار ۲ ).

تیمار شاهد

شدت نور یکسان در کل دوره اعمال می گردد.

شدت نور اعمال شده در تیمارهای مختلف ( مرغداری ایستگاه تحقیقات طیور صنعتی )

نتایج اجرای طرح در ایستگاه طیور صنعتی مرکز تحقیقات قزوین

میانگین صفت های مورد آزمایش در کل دوره ایستگاه طیور صنعتی مرکز تحقیقات قزوین

طرح فوق جهت حصول اطمینان بیشتر در مرغداری پایلوت ( مرغداری زرده طلایی ) با تعداد ۷۰۰۰۰ قطعه پولت هم سن ( ۱۳ هفته ) بر روی نژاد تجارتی Hyline در دو سالن هم مورد آزمایش قرار گرفت.

• سالن یک: اعمال محدودیت شدت نور از طریق نصب دیمر در طول مراحل پرورش و تولید.
• سالن دو: بدون اعمال محدودیت نوری در مراحل مختلف پرورش و تولید.

نتایج به دست آمده از این آزمایش نیز با نتایج اجرای طرح در ایستگاه طیور صنعتی مرکز تحقیقات قزوین مطابقت داشته ( جداول ۲ ) و در حال حاضر روش پیشنهادی در چندین مرغداری استان در حال اجرا است.

میانگین صفت های مورد آزمایش در کل دوره مرغداری زرده طلایی ( الف )

میانگین صفت های مورد آزمایش در کل دوره مرغداری زرده طلایی ( ب )

مزایای کنترل شدت نور

• وزن بدن: نتایج آزمایشات نشان داده که استفاده از شدت نور پایین در دوران رشد باعث افزایش وزن بدن در شروع تخم گذاری گردیده و در نهایت باعث تولید بهتر و با کیفیت بالاتر می شود. این مساله باعث شده که پولت ها با ذخایر بدنی بالاتر تخم گذاری را شروع نموده و در زمان پیک تولید از این ذخایر استفاده نمایند. منحنی تولید هم، شیب نزولی کمتری را نشان خواهد داد.
• درصد تلفات: مرغ هایی که در دوران رشد با شدت نور کمتری پرورش یافته اند اگر در دوران تخم گذاری افزایش شدت نور داشته باشند تلفات پایین تری خواهند داشت.
• همسانی گله: آزمایشات نشان داده بیشترین همسانی در گله هایی مشاهده می شود که از شدت نورهای پایین استفاده کرده باشند.
• دان مصرفی: پایین بودن شدت نور در دو مرحله شروع تخمگذاری و پیک تولید باعث کاهش دان مصرفی و در نتیجه کاهش تحرک مرغ برای به دست آوردن و در ادامه باعث هدر رفتن انرژی خواهد شد.
• تخم مرغ های شکسته و لمبه: به علت اینکه مرغ ها در شدت نور پایین تحرک کمتر همراه با جذب بهتر مواد معدنی دارند تعداد تخم مرغ های شکسته و لمبه در شدت نور پایین کاهش می یابد.
• توده تخم مرغ تولیدی: حداکثر تولید، زمانی به دست می آید که مرغ ها قبل از تولید در شدت نور پایین ( ۱ وات در متر مربع ) نگهداری شوند و بعد از آن با افزایش جهشی شدت نور را بالا ببریم ( ۳ وات در متر مربع ).
• ضریب تبدیل: با پایین آوردن شدت نور در دوران رشد و افزایش به موقع آن در زمان تخم گذاری در حد ۲ تا ۳ وات در متر مربع و کاهش آن بعد از پیک تولید در حد ۱/۵ وات در متر مربع بهترین نتیجه از نظر ضریب تبدیل به دست می آید.

قطر پوسته

شدت نورهای پایین، از مرحله شروع تخم گذاری تا پایان تخم گذاری تاثیر قابل ملاحظه ای روی افزایش قطر پوسته تخم مرغ دارد و باعث افزایش بازار پسندی آن می گردد.

نتیجه گیری:

• کم کردن شدت نور در دوران رشد ( تا حد یک وات در متر مربع ) مشکلی جهت پرورش طیور ایجاد نمی کند.
• در دوران شروع تخم گذاری و پیک نیز با ۳ وات در متر مربع می توان به حداکثر تولید دست یافت. در مرحله بعد از پیک تا آخر تخم گذاری نیز بین کم کردن شدت نور تا حد ۱/۵ وات در متر مربع و ۳ وات در متر مربع اختلاف معنی داری در تولید دیده نشد.
• به طور کلی شدت نورهای پایین نه تنها باعث کاهش تولید نشده بلکه در مورد اکثر صفات تولیدی اثر مثبت نیز داشته است. از طرف دیگر در مصرف برق نیز در بعضی از مراحل پرورش تا یک چهارم صرفه جویی خواهد گردید.

توصیه ترویجی

مرغداران عزیز، با توجه به کاربرد نداشتن لامپ های کم مصرف در مرغداری ها، بالاخص مرغداری های تخم گذار، به دلایل ذیل استفاده از لامپ های مذکور توصیه نمی شود بلکه استفاده از دیمر پیشنهاد می گردد:

1. رطوبت بسیار بالا در سالن ها.
2. لزوم تمیز کردن هر هفته دوبار و عدم امکان ضدعفونی کردن لامپ ها.
3. نیاز پرنده به شدت های متفاوت روشنایی در طول دوره پرورش و تولید و عدم امکان انجام این کار با لامپ های کم مصرف.
4. چشمک زدن لامپ ها بعد از مدتی کار کردن و ایجاد استرس برای پرنده.
5. کم شدن شدت و قدرت لامپ پس از مدتی مصرف.

منبع: سازمان جهاد کشاورزی استان قزوین / مسعود مستشاری محصص